Дыскусія «Спорт і “цела” горада» адбылася 22 траўня 2014 у межах выстаўна-дыскусійнага праекта «OFFSIDE». Друкуецца фрагментамі. 

Удзельнікі: Таня Арцімовіч, рэжысёр, арт-крытык; Дзмітры Бібікаў, урбаніст, адзін з арганізатараў Менскай урбаністычнай платформы; Георгі Заборскі, архітэктар, заснавальнік крэатыўнай прасторы МЕ100; Дзмітры Карэнка, культуролаг, выкладчык ЕГУ. Мадэратар – Вольга Шпарага.

Вольга Шпарага: Сёння наша дыскусія прысвечаная таму, як змяніўся Менск, як яшчэ ён будзе мяняцца пад уплывам чэмпіянату свету па хакеі (ЧСХ). Была ідэя падысці да тэмы міждысцыплінарна, таму ўдзельнікі запрошаныя з розных сфераў: архітэктары і ўрбаністы Дзмітры Бібікаў і Георгі Заборскі, культуролаг Дзмітры Карэнка і крытык, адна з куратарак праекту «OFFSIDE» Таня Арцімовіч. Мы хацелі б пачаць з пытання:

якія  кірункі можна выдзеліць у падрыхтоўцы да ЧСХ, і што змянілася ў гарадскім ландшафце падчас яго правядзення? А потым перайсці да пытання, ці паўплываюць змены на будучыню нашага горада і нас?

Дзмітры Бібікаў: Спачатку я хацеў бы выдзеліць некалькі падыходаў. Такія мега-івэнты, як ЧСХ, часта выступаюць стратэгічнай часткай развіцця горада. І такія суправаджальныя інфраструктурныя праекты, як дабудоўванне праспекта Дзяржынскага, будаванне станцыі метро «Малінаўка» і Музея ВАВ трэба разглядаць менавіта ў гэтым плане. Акрамя гэтага, зразумела, ёсць змены, дакладна звязаныя з ЧСХ, напрыклад, перасяленне студэнтаў, будаванне «Чыжоўка-Арэны». Але калі казаць больш маштабна, то ЧСХ у пэўным сэнсе справакаваў, паскорыў развіццё горада, іміджавы складнік пачаў іграць моцную ролю.

Вядома, што такія падзеі ў Заходняй Еўропе мэтанакіравана выкарыстоўваюцца для паляпшэння іміджу. Запрашаюцца самыя дарагія архітэктары, starchitects, што прыводзіць нас да яшчэ аднаго феномена, звязанага з архітэктурай, – эфекту Більбао. У канцы 1980-х у іспанскім горадзе Більбао пачаўся крызіс: прамысловасць скарацілася на 30 %, прадпрыемствы атачалі горад «іржавым кальцом» і перашкаджалі яго развіццю. Але ўжо ў сярэдзіне 1990-х быў распрацаваны стратэгічны план, як гэты крызіс (пераход да постындустрыяльнай эканомікі) пераадолець, і неўзабаве сітуацыя кардынальна змянілася: пазбавіліся ад «кальца», пабудавалі метро, Музей Гугенхайма. Эфект Більбао зрабіўся знакавай з’явай, і шматлікія гарады, асабліва невялікія, спрабавалі паводле падобнай схемы прыцягнуць да сябе ўвагу свету, але гэта было павярхоўнае разуменне таго, што адбылося з горадам, эфект заключаўся не ў пабудове музея. Паўтарыць гэта нікому не ўдалося.

Мне складана сказаць, наколькі нашы архітэктары сочаць за сусветнай архітэктурай. Але элементы мы можам бачыць: тое ж інфраструктурнае развіццё, зразумела, было справакаванае менавіта ЧСХ.

Як вы ведаеце, усе гэтыя праекты, якія спрабавалі  здаць да ЧСХ, так і не здалі. Але я не хвалююся, галоўнае, што яны гэта зрабілі.

Мы не ведаем дакладнага бюджэту, але можам меркаваць, што былі перавыдаткі. Аднак гэта спецыфіка не толькі краінаў Усходняй Еўропы. Такое можна назіраць і ў заходнееўрапейскіх краінах – калі гарады пасля правядзення такіх падзей банкрутуюць. Яшчэ адна новая тэндэнцыя заключаецца ў тым, што калі раней большасць такіх падзей адбывалася ў развітых капіталістычных краінах з ужо гатовай інфраструктурай, то цяпер якраз краіны ў працэсе развіцця спрабуюць узяць на сябе адказнасць за такія мега-івэнты, каб палепшыць свой імідж. Толькі не заўсёды гэта спрацоўвае.

Дзмітры Бібікаў, Вольга Шпарага

Нават існуе думка, што развітым краінам з добрым іміджам у прынцыпе не трэба рызыкаваць і праводзіць такія івэнты. Алімпіяда ў Лондане гэта паказала: Англія і так у топе, ёй не трэба дадатковая рэкамендацыя, і як бы добра ні правялі падзею, усё роўна будуць папрокі. Але ёсць прыклады і сярод развітых краінаў, калі мега-івэнт спрацаваў, напрыклад, Германія, дзе ў 2006 годзе праходзіў чэмпіянат па футболе. Лічыцца, што пасля гэтага краіна сапраўды палепшыла свой імідж і ўвайшла ў топ. Што тычыцца архітэктурнага боку, ёсць прыклады, калі пабудаваныя за невялікія сродкі аб’екты робяцца знакавымі. Але калі казаць пра наш кантэкст, напрыклад, «Чыжоўка-Арэну» складана так успрыняць.

Я пагаджуся з блогерам Даверсам, які пра нашы будынкі гаворыць, што яны выглядаюць так, быццам мы і да гэтай пары жывём у СССР, гэта савецкая архітэктура.

Георгі Заборскі: Мне хацелася б да таго, што было сказана, дадаць каардынатныя восі. Гэтак, горад заўсёды быў, з аднаго боку, рэпрэсіўным інструментам, то бок інструментам, дзякуючы якому чалавек і грамадства пэўным чынам абмяжоўваюцца. З іншага боку, горад заўсёды быў інструментам набыцця свабоды. Гісторыя стварэння гарадоў сведчыць, што горад ад пачатку ствараўся як рэпрэсіўны інструмент, які ўсталёўваў правілы і ўпарадкоўваў існаванне, што было выгадна для той сілы, якая стварала горад. Уласцівасць жа горада ствараць большыя свабоды ўзнікала спантанна. У апошнія 50 гадоў праграма горадабудаўніцтва змянілася, і апошнія 15 гадоў можна бачыць наадварот, як задачаю горада ставіцца стварэнне свабоды, бо высветлілася, што свабода – гэта эканамічна выгодна і гэта можна прадаць. Але раптам замест свабоды гэты горад зноў набывае рэпрэсіўныя ўласцівасці. Гэта адна вось каардынат, якую я хацеў бы абазначыць.

То бок мне цікава, што мы хутчэй атрымалі ў сувязі з ЧСХ: рэпрэсіўны механізм ці свабоду?

Другая вось – гэта наўмыснасць ці выпадковасць. Ці сапраўды падрыхтоўка да мегападзеі была ўпісаная ў разумны – са мноствам стратэгічных варыянтаў – план развіцця горада? Ці гэта выпадковасць: узялі магчымасць і спрабавалі яе рэалізаваць? Магчыма, гэта такі тэст Менска (хоць не думаю, што чыноўнікі думалі пра гэта) на змяшчэнне большых маштабаў замежных турыстаў і ўвогуле падзей еўрапейскага маштабу на будучыню.

Хочацца спадзявацца, што гэта не разавая падзея, а спроба перавесці горад на іншы ўзровень. Калі гэта так, то горад сапраўды зменіцца. У які бок – мы ўбачым пазней. 

Таня Арцімовіч: Для мяне асабіста ўспрыманне ЧСХ як падзеі, якая патэнцыяльна можа змяніць цела горада, падзялілася пакуль на два этапы: да таго і падчас. Я адсочвала інфармацыю, як горад рыхтуецца да падзеі: мы ведаем, што шмат якія інавацыі ды «інавацыі» ўвялі, а ў медыя, асабліва дзяржаўных, гаварылася пра натоўпы турыстаў і г. д. І, шчыра кажучы, з прычыны такога нагнятання ўзнікла пэўнай трывога, у тым ліку таму, што было абсалютна незразумела, якіх яшчэ «інавацый» можна чакаць з боку дзяржавы. І вось 9 траўня я выйшла ў горад, каб пабачыць, як ён кардынальна змяніўся, але мяне чакала расчараванне: нічога кардынальна іншага не адбылося. Таму я падзяляю меркаванне Бэна Коўпа, які разам з Міёдрагам Кучам 9 траўня даваў лекцыю ў межах нашага праекту, – меркаванне наконт таго, што, магчыма, панятак «мегападзея» ў прынцыпе ёсць фэйкам: гэта ілюзія, што ўвага ўсяго свету будзе засяроджаная на вас. Хутчэй можна гаварыць пра медыя-падзею, асабліва ўнутры краіны.

То бок менавіта медыя пачынаюць канструяваць публічную цікаўнасць, упэўніваюць нас, што адбываецца нешта маштабнае, неверагоднае, што кардынальна змяняе асяроддзе. Але тут, вядома, трэба зрабіць яшчэ агаворку, што хакей усё ж не футбол.

Георгі Заборскі, Таня Арцімовіч

Калі разглядаць тыя змены, якія відавочна адбыліся ў горадзе і з горадам, тут я пагаджуся з Дзмітрыем Бібікавым у тым, што гэта было ў плане развіцця горада ў прынцыпе, і ЧСХ толькі паскорыў пэўныя працэсы. Хоць што тычыцца англійскай мовы ў метро або лацінкі, то тут, вядома, спрацаваў ЧСХ. Але, на маю думку, не трэба ўсё ж столькі ўвагі надаваць ЧСХ. Змены ў горадзе (на жаль, часцей не ў лепшы бок) адбываюцца па-за межамі гэтай падзеі. Напрыклад, новы праект Асмалоўкі, які ставіць пад пагрозу існаванне важнай гістарычнай часткі горада, рэстаўрацыя вуліцы Кастрычніцкай, знішчэнне архітэктурнага ансамбля ў раёне Трактарнага завода, якое адбываецца на працягу апошніх гадоў.

Шкада, што ў нашым абмеркаванні не змаглі ўзяць удзел эколагі. На маю думку, мы мала абмяркоўваем якраз гэты бок зменаў.

Так, шмат чаго пабудавалі, але ці пасадзілі дрэвы, ці стварылі паркі? Пакуль мы бачым, што асабліва ў цэнтры зялёная зона скарачаецца, і гэтаму не надаецца належнай увагі.

В.Ш.: Але акрамя зменаў, якія ўжо назвалі, відавочна змяніўся культурны ландшафт. Праходзіць калі дзясятка буйных выставаў з рознымі канцэптамі. Зразумела, дамінуе дзяржаўная канцэпцыя, але ёсць і альтэрнатыўныя прапановы, напрыклад, «OFFSIDE». Адбываецца шмат дыскусій, якія раптам пачалі праходзіць там, дзе іх не было, праходзіць шмат іншых імпрэзаў. Ці можна думаць, што гэта будзе мець працяг і пасля ЧСХ?

Т.А.: Большасць праектаў ды ініцыятываў усё ж звязаныя з пэўнай дзяржаўнай замовай. Гэта пытанне, ці адбыліся б некаторыя з гэтых праектаў, калі б не было загаду зверху. А канцэпцыя большай часткі гэтых мерапрыемстваў у асноўным звязаная з такой «дэкаратыўнасцю», стварэннем пэўнай дэкарацыі да ЧСХ, дэманстрацыяй дасягненняў у сферы культуры. Не буду паглыбляцца ў дэталі, бо шмат розных нюансаў унутры праектаў, але мне падаецца, што пасля актыўнымі застануцца тыя ж інстытуцыі і людзі, якія былі актыўнымі і да гэтага.

Пакуль не знікне гэты феномен «зверху», складана гаварыць пра пазітыўныя змены. 

Я хацела б дадаць яшчэ наконт свабоды і рэпрэсіўнасці. Шмат абмяркоўвалася назва прастораў, створаных менавіта для заўзятараў, – «зоны гасціннасці» або «зоны заўзятараў». І само гэта слова ўжо шмат пра што гаворыць, пры тым што ўнутры  адбываецца поўная вакханалія, асабліва што тычыцца алкаголю. Гэта цікава, што свабода змешчаная ў «зону», але тое, як яе разумеюць (і арганізатары ў прынцыпе не супраць), таксама пэўны тэст.  

Дзмітры Карэнка: Калі казаць пра змены, што адбыліся з горадам у сувязі з ЧСХ, то, натуральна, адбыўся цэлы шэраг зменаў, улічваючы маштаб падзеі. Тут, аднак, варта зрабіць заўвагу наконт тэрміна «мегападзея» (mega-event). Як зазначыў Бэн Коўп у сваёй лекцыі, да самога панятку «мегападзея» варта падыходзіць крытычна: яно само па сабе штучна стварае пэўны ажыятаж, нібыта ўсё астатняе губляе сваю значнасць у параўнанні з тым, што не ёсць гэтым «мега».

Магчыма, варта таксама аналізаваць тое, што адбываецца і на «мікраўзроўнях».

Вольга Шпарага, Дзмітры Карэнка

Як і ў выпадку іншых «мегападзей», у Менску адбылася турыстыфікацыя гарадской прасторы: павелічэнне колькасці гатэляў, хостэлаў, змены ў транспартнай арганізацыі, з’яўленне англамоўных шыльдаў і англамоўнае абвяшчэнне станцый метро, пашырэнне турыстычных сэрвісаў (нават на конях можна было паездзіць па галоўным праспекце).  Што тычыцца культурніцкага аспекту зменаў, то можна вылучыць афіцыйнае выкарыстанне беларускай лацінкі ў перакладах назваў станцый метро, вялікую колькасць культурніцкіх імпрэзаў і аб’ектаў, у тым ліку звязаных з культурай вольнага часу – стварэнне зонаў адпачынку і павелічэнне колькасці кавярняў (заяўлена, што да ЧСХ мусіла адчыніцца каля 250 новых кавярняў). Разам з тым падчас воркшопу Лабараторыі крытычнага ўрбанізму мы паставілі пытанне: наколькі ўсе гэтыя новаўвядзенні насамрэч паўплывалі на культурныя практыкі баўлення вольнага часу беларусаў?

Ці насамрэч мы больш пачынаем хадзіць у кавярні, ці гэта з’явілася выключна для турыстаў, а потым будзе пуставаць?

Яшчэ адзін момант, тыповы для такога кшталту «мегападзей», датычыць зменаў у заканадаўстве. Тут склалася цікавая сітуацыя. З аднаго боку, гэта заканадаўчы эксперымент па адмене візавых бар’ераў, адкрыванне краіны для замежнікаў, вітанне замежных спонсараў і г. д. З іншага боку, гэта эксперымент з практычна поўнай забаронай на продаж імпартнага піва на перыяд ЧСХ.

Такім чынам, узнікае структурнае напружанне: адкрытасць глабалізацыі суправаджаецца ўзмацненнем пратэкцыянізму ва ўнутранай палітыцы.

Можна адзначыць і пэўную гендарную адметнасць у мадэлі арганізацыі ЧСХ. Маладыя хлопцы збольшага працавалі ў камандах ахоўнікаў, у той час як дзяўчаты працавалі перакладчыцамі або дапамагалі сустракаць гасцей. Для сустрэчы замежных гасцей адмыслова набіралі дзяўчат-перакладчыц з уласнай машынай. Такія размежаванні можна было б паспрабаваць інтэрпрэтаваць як тое, што «маскуліннасць» была звязаная з сітуацыямі кантролю або рэгулявання («інструкцый»), у той час калі «фемініннасць» была больш звязаная са сферай паслугаў.

Што тычыцца палітычнага вымярэння, мы ўбачылі, што была выкарыстаная практыка забароны на палітычнае выказванне: напярэдадні ЧСХ адбылася хваля прэвентыўных арыштаў з мэтай «адфільтраваць» тых, хто можа «сапсаваць» Свята.

В.Ш.: Дзіма закрануў шмат аспектаў, непасрэдна звязаных з горадам. У тым ліку адзначыў новыя культурныя сэнсы, якімі горад напоўніўся. Мы бачым, што дзяржава да спорту далучыла і культуру. Палітычнае выказванне забароненае, але, маўляў, паглядзіце, у нас такая разнастайная культурная сфера! А праз культуру можна ў тым ліку паглядзець на краіну, на грамадзян, толькі без палітычнага выказвання.

Г.З.: Наконт мікра- і мегападзей. Я маю дачыненне да адной мікрападзеі – Фестывалю вулічных тэатраў, які ў адрозненне ад музейных падзей не планаваўся як дадатковая дэкарацыя дзяржавы, а фармаваўся самімі грамадзянамі. Гэта была падзея малога маштабу, якая адбывалася ў горадзе. І трэба сказаць, што ўпершыню ўлады былі лаяльнымі да тэатралаў. Я назіраў за гэтым знутры і бачыў, што тэатралам было сапраўды проста ўзгадніць свае дзеянні – не ўсе, але тым не менш. Калі параўнаць з папярэднім досведам, гэтым разам супраціву было меней.

Распавяду цікавую гісторыю якраз пра структуру рэпрэсіўнасці горада, якая не заўсёды прадстаўленая нашай уладай. Уявіце сабе, Верхні горад, адбываецца працэс падрыхтоўкі перформансу славенцаў, мой сябар Яша папрасіў мяне выступіць асістэнтам. На асфальце перад другім будынкам амерыканскага пасольства (гэта не іх галоўны будынак) былі намаляваныя крэйдай два контуры, кшталту як звычайна абводзяць мерцвякоў пры нейкім здарэнні. Яша папрасіў мяне з жонкай легчы ўнутр контураў, каб прыкінуць, як гэта будзе выглядаць з акцёрамі. Да нас падыходзіць міліцыянт і просіць дакументы. Мы яму гаворым пра тое, што падзея ўзгодненая. Ён адказвае, што ведае, але яму патэлефанавалі з амерыканскага пасольства, і яны не задаволеныя тым, што пад іх вокнамі праходзіць акцыя пратэсту.

То бок горад успрымаецца як прастора забаронаў і рызыкі, хоць ён і зрабіўся больш адкрытым.

Георгі Заборскі

І яшчэ адзін важны момант: як паўплывае на горад, адміністрацыю і гараджан той факт, што на іх глядзяць звонку? Мы прызвычаіліся, што жывём тут самі, часам прывозім сваіх сяброў, а цяпер мы адчуваем, што на нас сапраўды пільна глядзяць. І вось цікава: ці працягнецца гэта адчуванне?

Ці будзе адчувацца прысутнасць не толькі замежных журналістаў, але простых людзей з іншых краінаў? Як гэта паўплывае на палітычныя, культурныя, сацыяльная працэсы – пытанне пакуль адкрытае.

В.Ш.: Дарэчы, замежнікі заўважаюць дэкаратыўнасць. Яны бачаць штучнасць, несупадзенне паміж тым, што дэкларуецца, і тым, што існуе насамрэч. Але, відавочна, у межах такіх мегападзей можна тэставаць свабоду горада, ладзіць імпрэзы, якія ў іншы час не магчымыя. І ўзнікае пытанне: хто кантралюе? Ці толькі ўлада? Напрыклад, мы ведаем, што цяпер моладзь на вуліцах выкрыквае «Беларусь», то бок нарэшце ў публічных прасторах слова «Беларусь» можна выкрыкваць. Але мой сябар напісаў, што ўбачыў гэтую моладзь і таксама захацеў далучыцца, але выкрыкнуў «Жыве Беларусь», бо гэта адпавядае яго поглядам. І ён напісаў: «Кто-то сразу прикрыл рот, а у некоторых загорелись глаза». Такім чынам, гэты кантроль за тым, што адбываецца ў публічнай прасторы, мы можам бачыць не толькі ад інстытуцый або ўлады, але і ад саміх грамадзян.

Але гэта хутчэй пазітыўна, бо звычайна грамадзянам бракуе самастойнасці ў прыняцці рашэнняў у гарадской прасторы.

Г.З.: Я хацеў бы выступіць у абарону дэкаратыўнасці. Успомніў словы аднаго амерыканскага дызайнера 1970-х, які казаў: «Падрабляй, пакуль у цябе не атрымаецца гэта зрабіць» («Fake it ’till you make it»). І сапраўды «імітацыя» часам прыводзіць да таго, што мэта будзе дасягнутая. Тое самае можа здарыцца і з горадам, які цяпер сімулюе адкрытасць, але праз знешнюю рэакцыю гэта можа перайсці на новы ўзровень. Такім чынам у працэсе сімуляцыі здабываецца досвед.

Дз.Б.: Я хацеў бы адзначыць яшчэ адну рэч, якая, магчыма, тычыцца толькі мяне: чырвона-зялёны патрыятызм, які раптам ува мне праявіўся падчас матча з Расіяй. Так, мы пацярпелі паразу, але зрабілася зразумела, што хоць у хакеі мы па розныя бакі. Вярнуся да зменаў. На маю думку, усё ж асаблівых зменаў у сувязі з ЧСХ не адбылося. Тая ж пешаходная вуліца: летась на Карла Маркса жыхары дамоў скардзіліся на шум. Былі спробы аднавіць гэта на Рэвалюцыйнай вуліцы, цяпер быццам перанеслі на Плошчу Свабоды…

Г.З.: Але той набор абмежаванняў, які быў на вуліцы Карла Маркса, фактычна паўтараецца, з той толькі розніцай, што жыхароў на Плошчы Свабоды няма. І таму калі на Маркса на барабаны скардзіліся жыхары, то хто скардзіцца на Плошчы Свабоды, не зразумела.

Дз.Б.: Калі казаць пра змены далей, я паглядзеў прыклады іншых гарадоў, і там сапраўды былі канфлікты: высялялі, напрыклад, жыхароў. У нас выселілі толькі студэнтаў, але, можа, і добра – нарэшце дабудавалі інтэрнаты. Тое ж і з іншымі аб’ектамі, будаўніцтва якіх паскорылі. Праўда, страчаны беззваротна будынак электрастанцыі, і з гэтым ужо нічога не зробіш. Таму, калі казаць пра архітэктурную значнасць мега-івэнту, то гэта пытанне: на каго ён скіраваны, унутр краіны ці вонкі? Мы бачым шмат сімуляцый: акцэнт дыктара на чыгунцы, на некаторых станцыях у метро абвесткі на англійскай скарачаюцца.

То бок як моцна чакалі гэтых замежнікаў, тым больш што большасць прыезджых з Расіі? Вось мы больш абмяркоўваем позірк на нас заходніх еўрапейцаў, але цікава, у тым ліку, як змяніўся позірк расіян.

Г.З.: Пра наступствы менавіта ў архітэктурным плане мне хацелася б дадаць, што мегападзеі падзяляюцца на два тыпы: мегападзеі, да якіх будуюцца разавыя аб’екты, і мегападзеі, якія маюць стратэгічную праграму. Зразумела, што тыя дзве гіганцкія арэны, якія мы цяпер маем, з той жа інтэнсіўнасцю загрузіць не атрымаецца, яшчэ і з прычыны іх аднафарматнасці. Мала набораў іх выкарыстання. У гэтым плане добры прыклад – Лонданская алімпіяда, якая была запраграмаваная пад канверсію. У кожнага будынка было зразумела, што можна прыбраць, як перабудаваць, а стадыён, напрыклад, які меў два ярусы крэслаў, праектаваўся так, каб потым верхні ярус з дахам зняць і перавезці на чэмпіянат у Бразілію. Праўда, цалкам гэта не спрацавала, і цяпер мае сябры займаюцца праектаваннем рэканверсіі гэтай канверсіі.

Але ёсць прыклад з Берлінам, калі там у 2001–2002 гадах адбыўся офісны бум. Было чаканне вялікага прытоку бізнесу, пад які пабудавалі шмат офіснай нерухомасці. Але цэны ўпалі, бо попыту не было. І было прапанавана аддаць частку гэтых пустых прастораў студэнтам і нейкім культурным ініцыятывам, пасля чаго Берлін і атрымаў такую папулярнасць менавіта крэатыўных прастораў. У гэтым плане мне цікава, ці можам мы загадзя падрыхтавацца да таго, што застанецца шмат незапатрабаванай нерухомасці?

Ці будзем гатовыя запоўніць яе чымсьці цікавым? Калі гатэлі будуць запоўненыя толькі на 20 %, ці гатовыя мы прапанаваць гораду нейкую стратэгію?

Т.А.: Калі глядзець у будучыню, мне цікава думаць пра тое, якія змены магчымыя менавіта ў свядомасці беларускага грамадства. З самага пачатку я была за ЧСХ у Менску, таму што відавочна, што беларусы застаюцца ментальна і часткова фізічна ізаляванымі ад глабальнага свету. Уяўленне пра свет, замежнікаў складаецца з экранаў тэлевізараў. А тут з’явілася магчымасць не толькі адчуць на сабе позірк Іншага, але і ўступіць з ім наўпрост у камунікацыю, даведацца пра тое, што замежнік – гэта не значыць толькі дарагія гатэлі, рэстарацыі і таксоўкі, але збольшага таннае жытло і метро. То бок яны такія ж людзі. Я бачу ў гэтым вялікі плюс.

Сутыкненне з гэтымі Іншымі таксама, на мой погляд, спрыяе таму, што беларусы задумаліся пра сваё месца ў гэтай глабальнай сферы. Для мяне паказальнай была размова з таксоўшчыкам, які сказаў, што пасля ЧСХ будзе ксенафобам, асабліва што тычыцца расейцаў, якія, паводле ягоных назіранняў, былі самымі горшымі з турыстаў, бо шмат хамяць. «Чаго яны мне тыкаюць?» – абураўся ён. Далей ён пачаў мне расказваць пра тое, што мы не рускія, хоць, вядома, русіфікацыя нацыі адбылася, спасылаўся на ВКЛ, Рэч Паспалітую і г. д.

Такім чынам, ЧСХ у гэтым плане сапраўды можа зрабіцца такім каталізатарам для важных працэсаў разумення ідэнтычнасці беларусаў.

Дз.К. Безумоўна, інфраструктурныя змены, звязаныя з правядзеннем ЧСХ, пакінуць доўгатэрміновы адбітак на «целе» горада, і ўжо цяпер варта думаць, што рабіць з усёй гэтай спадчынай. Але мне хацелася б звярнуць увагу трохі на іншы бок, падумаць пра тое, якім чынам будуць змяняцца целы саміх жыхароў горада, магчыма, не ў непасрэднай сувязі з ЧСХ. На маю думку,

у Менску будзе працягваць развівацца культура актыўнага цела

(праз актыўны адпачынак, праз альтэрнатыўныя формы баўлення вольнага часу – як мы гэта бачым ужо на прыкладзе развіцця раварысцкага руху), якое будзе пазбягаць жорсткай дысцыплінацыі, па-іншаму будзе выбудоўваць сваё стаўленне да спажывання і фармаваць альтэрнатыўныя гарадскія публікі.

На вокладцы: фрагмент часткі інсталяцыі Антона Сарокіна і Аляксея Навумчыка «Пашпарт аб’екта». Частковы пераклад з рускай мовы. 

Фатаграфіі © Віка Шчарбакова

Меркаванні аўтараў не заўсёды супадаюць з пазіцыяй рэдакцыі. Калі вы заўважылі памылкі, калі ласка, пішыце нам.