МАРЫНА НАПРУШКІНА: МЫ НЕ ВЕДАЕМ АДНО ПРА АДНАГО

Марыну Напрушкіну, беларускую мастачку, якая ўжо колькі гадоў жыве і працуе ў Берліне, ведаюць у Беларусі ў першую чаргу па яе праектах «Офіс антыпрапаганды», а таксама па некалькіх працах, якія былі прадстаўленыя ў праектах «Радыус нуля» (Менск, 2012), «На Захад ад Усходу» (Менск, 2012), «Менск: (Рэ)канструкцыя» (Менск, 2013).

Але мала хто ведае, што год таму Марына выступіла ініцыятарам кампаніі Neue Nachbarschaft // Moabit (Новае суседства // Моабіт*  (*назва раёна ў Берліне), якая на грамадскіх пачатках працуе з бежанцамі і абараняе іх правы. Гэта не арт-праект, не даследаванне з мэтаю выставы, але — грамадзянскі жэст, які патрэбны, магчыма, у першую чаргу тым, хто яго здзяйсняе. Тым не менш, гэтая ініцыятыва — яшчэ адзін прыклад таго, як межы мастацтва сёння становяцца ўсё больш і больш размытымі. Рэчаіснасць ставіць перад мастакамі новыя задачы і фармулюе пытанні, адказ на якія можа палягаць зусім не ў звычайнай сістэме арт-каардынат.

Пра гісторыю ініцыятывы, яе дзейнасць, вынікі і перспектывы распавядае МАРЫНА НАПРУШКІНА.

6

Neue Nachbarschaft // Moabit, заняткі з дзецьмі

Марына Напрушкіна: Усё пачалося з таго, што я трапіла на суд па справе бежанцаў. Мне стала цікава, як у Германіі ў прынцыпе працуе судовая сістэма па гэтых пытаннях. Па правілах бежанцы спачатку падаюць заяву на наданне ім палітычнага прытулку ў Нямеччыне. Працэдура гэтая вельмі доўгая, справы могуць разглядацца гадамі, пакуль яны атрымаюць пэўны статус. Калі Федэральнае ведамства Германіі (BAMF) адмаўляе ім, людзі маюць магчымасць падаць абвяржэнне ў суд. Судовыя паседжанні, у асноўным, адкрытыя, іх можна наведваць. Я стала пастаянна прыходзіць туды, слухаць і рабіць замалёўкі, таму што гэта адзіная магчымасць распавесці пра тое, што там адбываецца (на судах забаронена фатаграфаваць і запісваць). З гэтага паўстала «Бібліятэка для бежанцаў» (The Refugees’ Library ), мэта якой прыцягнуць увагу грамадскасці да тэмы міграцыйнай палітыкі Германіі і Еўразвязу. Гэта калабаратыўны праект. Шмат людзей працуюць над перакладамі сшыткаў на розныя мовы. Мы спадзяемся, што бібліятэкі будуць у першую чаргу запатрабаваныя самімі бежанцамі і дапамогуць ім рыхтавацца да ўласных працэсаў.

Мяне адразу ўразіла тое, з чым мігрантам — суіскальнікам на від на жыхарства — даводзіцца сутыкацца. Так, ад моманту іх прыбыцця ў краіну да суда часам праходзіць 3–4 гады, і па заканадаўстве ў гэты перыяд яны не могуць афіцыйна ўладкавацца на працу і вучыцца ў ВНУ.

І ў мяне ўзнікла пытанне: а чым яны займаюцца ўвесь гэты час? Хоць, зразумела, за гэтыя 4 гады чакання можна было адаптавацца і знайсці працу.

А летась у Германіі быў велізарны прыток бежанцаў: лічбы амаль тыя ж, як і ў рэкордным 1994-ым. Таму з’явілася шмат новых інтэрнатаў для бежанцаў, адно з іх адкрылася таксама недалёка ад мяне, на суседняй вуліцы. На  дзіцячую пляцоўку, куды я хаджу са сваім дзіцём, прыходзілі і чачэнскія маці з дзецьмі з інтэрната, мы пазнаёміліся. Так я трапіла ў інтэрнат. Потым звярнулася да мясцовай адміністрацыі ў інтэрнаце і папрасіла памяшканне для студыі выяўленчага мастацтва. У інтэрнаце пражывала каля 100 дзяцей, у іх не было выхавальніка, яны былі самі па сабе. Я арганізавала студыю, але потым зразумела, што мне адной не па сілах справіцца з гэтай задачай. Прыходзіла да 40 дзяцей кожны дзень, потым сталі прыходзіць бацькі са сваімі праблемамі. Я стала прапаноўваць знаёмым далучыцца. Так з’явілася ініцыятыва «Новае суседства // Моабіт». Зараз мы працуем ужо год, і нас больш за 100 чалавек, з якіх каля 50 актыўных.

Integrationsküche / Інтэграцыйная кухня

Integrationsküche / Інтэграцыйная кухня

Больш за 2 месяцы мы працавалі ў будынку інтэрната — арганізавалі пяцідзённую праграму для дзяцей: дыскатэку для дзяцей, кінапаказы, спартыўную студыю. Потым арганізавалі моўныя курсы для дарослых і таксама дапамагалі сем’ям звяртацца ў міністэрства, да адвакатаў, лекараў. Трапляючы ў чужую краіну, без валодання мовай, людзі сутыкаюцца з вялізнымі цяжкасцямі. Літаральна ўсё становіцца праблемай. Многія бежанцы знаходзяцца ў стане афекта пасля перажытага, ім вельмі складана арыентавацца ў Германіі. Складана сабе ўявіць, праз што людзям даводзіцца праходзіць.

Праблемы бежанцаў толькі цяпер становяцца грамадскай тэмай. Зараз шмат пра гэта пішуць. Шмат спрэчак ідзе вакол змянення заканадаўства. Правыя, кансерватыўныя партыі хочуць зрабіць больш жорсткім заканадаўства для бежанцаў, паменшыць выплаты, ускладніць працэдуру атрымання прытулку. Грамадскія арганізацыі і партыі левых наадварот змагаюцца за адмену забароны на перасоўванне і за дазвол на працоўную дзейнасць для бежанцаў.

— Вы працуеце як афіцыйная арганізацыя?

М. Н.: Не, мы не зарэгістраваныя як нейкае аб’яднанне, таму што гэта звязана з бюракратыяй. З аднаго боку, гэта дало б нам нейкія перавагі, мы змаглі б, напрыклад, афіцыйна збіраць ахвяраванні. Але, з іншага боку, такім чынам мы б упісаліся ў сістэму, а мы гэтага не хочам. Я ў прынцыпе не хачу рабіць арганізацыю, гэта, хутчэй, грамадзянская ініцыятыва.

Ёсць праблема, і мы вакол гэтай праблемы аб’ядналіся і нешта робім. Калі яна знікне, адпадзе неабходнасць нашых дзеянняў.

— Гэтая дзейнасць для цябе — праект мастачкі ці ўсё ж грамадзянская ініцыятыва? Ці размяжоўваеш ты сама для сябе гэтыя плоскасці?

М. Н.: Свядома я не аддзяляю сваю мастацкую дзейнасць і гэтую працу. Але зараз мне складана ўпісаць гэта ў якую-небудзь арт-сістэму. Гэта не праект для выставы, а доўгатэрміновая дзейнасць. Хоць пачаць ініцыятыву мне дапамог Württembergischer Kunstverein (Stuttgart). У мяне быў бюджэт на праект у межах іх праграмы, і я прапанавала, груба кажучы, выдаткаваць гэтыя грошы на яблыкі і на фарбы для дзяцей. Яны пагадзіліся.

То бок зараз я не думаю пра нейкія арт-перспектывы гэтай дзейнасці. Ёсць шмат ідэй, звязаных з мастацтвам, як гэта можна выкарыстаць у працы з людзьмі ў межах ініцыятывы. Аднак пакуль асноўная праца — арганізацыйная, якая для мяне таксама з’яўляецца вельмі крэатыўнай.

— На сайце праекта нідзе не пазначана, што за людзі за ім стаяць. Здагадацца, што ты маеш да гэтага дачыненне, можна толькі па кнігах з судоў, дзе пазнаецца твой стыль. Такая ананімнасць свядомая?

М. Н.: Ініцыятаркай год таму, так, выступіла я, і асноўная праца ляжыць таксама на мне. Але з самага пачатку было важна стварыць такую структуру, якая працавала б сама па сабе. У гэтай працы мне былі цікавыя два моманты: з аднаго боку, праца з бежанцамі, а з іншага, паспрабаваць арганізаваць такую ініцыятыву, зрабіць так, каб гэта дзейнічала, каб прыходзілі людзі, маглі далучацца на любым узроўні, каб ініцыятыва працавала без лідараў. Мы свядома пазбягаем персаналізацыі. Людзі працуюць абсалютна на валанцёрскіх пачатках. Хтосьці можа прыходзіць часцей, хтосьці раз на тыдзень − хто як можа. Кожны і кожная ўносяць свае веды і час у агульную працу. Мы ўжо шмат чаго дасягнулі.

Думаю, што мы, сапраўды, змяняем настрой у раёне: людзі сталі заўважаць бежанцаў, прыходзяць да нас у ініцыятыву, дапамагаць.

У нас няма спонсараў, мы не хочам, каб нас выкарыстоўвалі ў межах нейкіх камерцыйных кампаній ці палітычных партыйных праграм. Адзін са спосабаў атрымаць прыбытак — гэта барахолка, якую мы рэгулярна ладзім і з якой збіраем грошы на патрэбы бежанцаў. Мы таксама стараемся ўмацоўваць сувязі ў раёне, таму шукаем апекуноў, напрыклад, каб аплаціць заняткі дзяцей спортам.

Library

Плакат да праекту «Бібліятэка для бежанцаў»

— А як арганізаваная, як працуе валанцёрская група?

М. Н.: Як я казала, ёсць вялікая група валанцёраў, меншую частку складаюць асноўныя актывісты. Ёсць падгрупы, якія займаюцца асобнымі невялікімі праектамі ў межах ініцыятывы і самаарганізоўваюцца. Пяць разоў на тыдзень у нас адбываюцца заняткі з дзецьмі і дарослымі. Раз у тыдзень сустракаюцца агульная група і падгрупы для абмеркавання розных пытанняў. Напрыклад, ёсць група, якая займаецца суправаджэннем бежанцаў у прававых і бюракратычных пытаннях. У гэтай групе шмат студэнтаў, якія вывучаюць юрыспрудэнцыю, для іх гэта добрая магчымасць набыць практычныя веды. Яны сустракаюцца, размяркоўваюць заданні, шэфства над сем’ямі, якім трэба вырашыць пытанні з адвакатам, атрыманнем дазволу на школу, з грашовай дапамогай, дзіцячым садком.

Што тычыцца моўных курсаў, на жаль, жанчыны мала прымаюць удзел у іх, хоць многія з іх не ўмеюць чытаць і пісаць. Часта гэта шматдзетныя маці, якія ўвогуле не вучыліся ў школах, таму што няма з кім пакінуць дзяцей. Жанчынам найболей складана, яны вымушаныя ўвесь час працаваць. Часам губляешся, не ведаючы, як ім дапамагчы, як падтрымаць. Тут гендарная тэматыка адна з найцэнтральных для мяне, не ведаеш, як прымяніць тэорыю на практыцы.

— А ці ў аднолькавых умовах праходзяць суды на мужчынамі і жанчынамі?

М. Н.: Фармальна, так. Але і тут жанчынам больш складана, асабліва ў атрыманні прытулку. Часта жанчыны больш уразлівыя перад судом. І справа не ў эмоцыях. На такіх судах мужчыны плачуць не радзей за жанчын. Але жанчынам больш складана перад судом апісваць тое, што адбылося з імі, асабліва ў выпадках сексуальнага гвалту альбо пагрозы дзецям. Часта мужчыны не дзеляцца з жанчынамі «сваімі мужчынскімі справамі».

Жанчынам больш складана аргументаваць і называць дакладныя факты, каб пераканаць суддзяў у праўдзівасці сваёй жыццёвай гісторыі.

А менавіта гэта робіць уплыў на вынік працэсу. Таму цяпер мяне больш цікавяць суды з удзелам жанчын.

— З якою матывацыяй прыходзяць актывісты? Як атрымліваецца прыцягнуць іх да працы?

М. Н.: Людзі прыходзяць з рознымі матывацыямі, іх шмат, і ў асноўным яны застаюцца, а калі сыходзяць, то таму што пераязджаюць альбо едуць вучыцца. Шмат у нас студэнтаў, якія ведаюць толькі тэорыю, сядзяць каля камп’ютараў, не ўмеюць камунікаваць з людзьмі, шмат хто з іх не ўяўляе, што такое праблемы традыцыйнай сям’і. Тут яны змяняюцца, пазбаўляюцца ад сваіх схаваных прымхаў.

Калі працуеш з людзьмі, шмат даведваешся — у тым ліку пра сябе самога, пра свае схаваныя стэрэатыпы. Я сама вельмі змянілася за гэты час.
Заняткі з дзецьмі

Заняткі з дзецьмі

Напрыклад, калі чуеш ад бежанцаў іх гісторыі. Насамрэч мы нават не падазраём пра свае прымхі… Вось тое, што нам распавядалі пра Чачэнію, што там адныя тэрарысты. Я і сябе злавіла на думцы, што, сапраўды, «чачэнца» ўспрымаю менавіта ў гэтым рэчышчы. А гэта не дакладна. Зараз самая вялікая плынь бежанцаў у Нямеччыну з Расійскай Федэрацыі і Паўночнага Каўказа. Я размаўляла з людзьмі з Чачні і Дагестана і зразумела: мы не ведаем, што там адбываецца. Там няма ніводнага не траўмаванага чалавека. Рэжым Кадырава — гэта ўтоеная вайна.

— А чаму яны едуць менавіта ў Нямеччыну?

М. Н.: Таму што баяцца пераследу кадыраўцаў ў Польшчы. Але Германія ўсё роўна вяртае іх туды. Згодна з Дублінскім пагадненнем (дакумент, які рэгламентуе ўзаемадачыненні паміж краінамі ЕС у працэдуры прадастаўлення прытулку. — Заўв. рэд. Больш падрабязна), бежанцаў з Германіі вяртаюць у тую краіну, праз якую яны перасеклі мяжу. А часцей за ўсё яны бягуць праз Беларусь у Польшчу. Гэта значыць адказнай за расейскіх бежанцаў з’яўляецца Польшча, менавіта там яны павінны падаваць заяву на статус бежанца. Германія такім чынам пазбаўляецца ад 49% бежанцаў.

Але гэта не вырашае пытання. Эмігранты будуць сюды прыязджаць. Ужо цяпер Берлін вельмі інтэрнацыянальны горад.

І зразумела, што тыя, хто цяпер прыехалі сюды і застануцца, будуць мяняць гэты горад і далей, і мы зусім хутка гэтыя змены ўбачым. Гэта наша асяроддзе, і чым больш мы адзін пра аднаго будзем ведаць, тым усім будзе лепш.

А пакуль гэта паралельны свет. Талерантнасць вельмі ўмоўная. Так, мы ходзім у турэцкія рэстараны, купляем прадукты ў арабскіх крамах, але нічога пра іх не ведаем. Цяпер, напрыклад, прыязджае вельмі шмат сірыйцаў — хто яны? Вядома, у Нямеччыне, у параўнанні з іншымі краінамі, сітуацыя з дапамогай уцекачам нашмат лепшая. Існуе шмат арганізацый, напрыклад, Flüchtlingsrat Berlin, якая ўжо 20 гадоў займаецца справамі бежанцаў. Там ёсць курсы для актывістаў пра заканадаўства: калі хочаш, ёсць магчымасць атрымаць веды. Я таксама іншаземка і губляюся ў гэтых усіх законах.

— Атрымліваецца, ваша дзейнасць разнавектарная: ёсць адукацыйна-культурны кірунак, і асобна — гэта праца ў судах, барацьба за пабытовыя ўмовы для бежанцаў, інфармаванне.

М. Н.: Так, але ў тым ліку мы вядзем і палітычную працу. Напрыклад, у тым інтэрнаце, у якім мы працавалі, мы выявілі шэраг парушэнняў: не дзейнічалі душавыя кабіны, не было цёплай вады, кухні, выхавальніка для дзяцей. Мы правялі незалежнае расследаванне і высветлілі, што адміністрацыя інтэрната належыць прыватнай фірме, якая ўзбагачаецца за кошт бежанцаў. То бок яна атрымлівае ад дзяржавы даволі буйныя сумы на ўтрыманне інтэрнатаў, але не выконвае пагаднення. Мы зладзілі дэманстрацыю, сталі пра гэта гаварыць, праблему прыкмецілі, пра гэта сталі пісаць СМІ. І ў адказ на гэта Міністэрства ўвяло сістэму праверак інтэрнатаў, якіх да гэтага 2 гады не існавала.

Калі мы казалі пра праблемы ўнутры інтэрнатаў, мы хацелі, каб уцекачы самі пра гэта распавядалі. Але гэтага было цяжка дамагчыся, таму што не ўсе бежанцы гатовыя адстойваць свае правы. Яны прыехалі з краін, дзе ў іх ніколі не было правоў, і тут яны таксама не будуць верыць у гэтыя правы. Таму важна з гэтымі людзьмі працаваць, з імі хадзіць у міністэрства, прымушаць іх гаварыць пра свае праблемы, таму што гэта — іх права. Таму што, як я ўжо казала, гэта паралельная дзяржава.

Дэманстрацыя перад інтэрнатам, 2013

Дэманстрацыя перад інтэрнатам, 2013

— Я чула, што раён Моабіт з-за бежанцаў, беспрацоўных лічыцца неблаганадзейным. Як змяніўся ягоны культурны і сацыяльны ландшафт у сувязі з вашай працай?

М. Н.: Моабіт — гэта цэнтр, але раней ён быў нямодны. У апошнія гады цэны на нерухомасць выраслі, і сацыяльна слабыя жыхары вымушаны былі пакідаць раён і ехаць на ўскрайкі Берліна. А калі з’явіўся інтэрнат, гэты рух прыпыніўся. Я, шчыра кажучы, нават была радая гэтаму, таму што перажывала, што ўсіх замежнікаў выціснуць і будзе такі элітны раён з багатымі гараджанамі.

— А чаму інтэрнат адкрыўся тут?

М. Н.: Не толькі тут. Ёсць такая пастанова, што кожны раён горада павінен прыняць пэўную колькасць мігрантаў. Няма такога, што можна адкрыць у Марцане, напрыклад, 10 інтэрнатаў, а ў цэнтры ніводнага. І гэта вельмі слушна. Таму што, я думаю, мы павінны бачыць гэтых людзей, дапамагаць ім. Ёсць такія асобныя інтэрнаты, якія падпарадкоўваюцца Міністэрству ўнутраных справаў, яны знаходзяцца на ўскрайках, і там наогул жудасць: 400 чалавек жывуць у інтэрнаце, абнесеным дротам.

— Апошняе маё пытанне хацелася б задаць пра біенале Manifesta 10, якое гэтым годам адбылося ў Санкт-Пецярбургу і з якім быў звязаны шэраг скандалаў. Я ведаю, што ты была ў групе тых мастакоў, хто байкатаваў біенале…

М. Н.: Максім Тымінько напісаў петыцыю пра байкот, я вырашыла яе падпісаць. Я не была ў Пецярбурзе. Але адчуванне на той момант было такое, што ў такой сітуацыі, якая склалася вакол біенале, гэты фармат там не будзе працаваць. Яшчэ і створыць гэтай дзяржаве імідж.

Вядома, мастацтва павінна не здавацца, казаць пра праблемы, займаць нейкую пазіцыю. Часта ў Беларусі, на мой погляд, не хочуць займаць такую пазіцыю.

Я не толькі пра Manifesta кажу. Я больш не спадзяюся ў магчымасць вострага выказвання ці глыбокай працы ў межах біенале. Мне здаецца, трэба шукаць іншыя формы. Выстаўны фармат трэба на нова арганізоўваць, каб ён зноў запрацаваў. 7я Берлінская біенале як раз была пра гэта. І для мяне гэта быў добры досвед таго, што з выставай магчыма працаваць па-іншаму.

Гутарыла Таня Арцімовіч. Жнівень-верасень 2014

Пераклад з рускай мовы

У верасні ініцыятыва Neue Nachbarschaft // Moabit атрымала ганаровы прыз Берлін-Міт (раёна Берліна), які штогод уручаецца за валанцёрскія ініцыятывы. Гэты прыз Neue Nachbarschaft // Moabit падзяліў з іншымі, але важна адзначыць тое, што звычайна ён уручаецца ініцыятывам, якія працуюць шмат гадоў. Neue Nachbarschaft // Moabit стала тут адзінкавым выключэннем.

Фатаграфіі © Neue Nachbarschaft // Moabit

Меркаванні аўтараў не заўсёды супадаюць з пазіцыяй рэдакцыі. Калі вы заўважылі памылкі, калі ласка, пішыце нам


Leave a Reply


pARTisan©, 2012-2024. Дызайн: Vera Reshto. Web development by Kasten Technology