АНДРЭЙ КУДЗІНЕНКА: ВЫКЛІК НОВАМУ СВЕТУ

18 верасня сталі вядомыя вынікі конкурсу «Амнібус» у межах Фестывалю кіно краін СНД і Балтыі «Кінашок» у Анапе: галоўны прыз атрымаў кінаальманах ад беларускага рэжысёра Андрэя Кудзіненкі (выступае галоўным куратарам) «Хранатопь #375». У Беларусі праект будзе прэзентаваны ў межах Кінафестывалю «Лістапад» у Менску.

Снимок экрана 2015-09-24 в 09.32.57

Скрыншот з навэлы «Хранатопа»

Працаваць з ідэяй сеткавага мультымедыйнага праекта «Хранатоп», які сам Андрэй называе «мастацкай хронікай нашай штодзённасці альбо паўсядзённа-міфалагічнай хронікай», ён пачаў  год таму. Акрамя эксперыментальнага фармату — кінатвіту — унікальнасць праекта заключаная яшчэ ў тым, што за ім стаіць калектыўны аўтар. Ёсць каманда на чале з Андрэем Кудзіненкам, куды ўвайшлі Аляксандр Дзебалюк, Януш Гаўрылюк, Мікалай Князеў, Віктар Шутчанка, Паліна Рыхтар, Яўген Рагозін і іншыя. Акрамя гэтага, у праекце ў розных іпастасях ужо прынялі ўдзел такія вядомыя для беларускага культурнага поля асобы, як Расціслаў Янкоўскі, Таццяна Мархель, Сяргей Пукст, Артур Клінаў, Юлія Шпакоўская, Адам Глобус, Віталь Чарнабрысаў, Аляксандр Памідораў. Рэжысёрамі і драматургамі выступаюць у асноўным маладыя аўтары, шмат для каго «Хранатоп» становіцца кіна- альбо сцэнарным дэбютам. Пра ідэю праекта, эксперыменты, увогуле пра будучае беларускае кіно расказвае Андрэй Кудзіненка.

— Наколькі я ведаю, зараз ты заканчваеш свой новы праект «Хранатоп», які нават паспеў атрымаць узнагароду…

Андрэй Кудзіненка: Насамрэч я яго толькі пачынаю.

— Тым больш, раскажы, як нарадзілася ідэя праекта? Што гэта за фармат? Хто героі, якія тэмы?

А. К.: Я сказаў, што праект толькі пачынаецца, таму што, на маю думку, ён павінен быць бясконцым. І ідэя з’явілася не магу сказаць што выпадкова. Па-першае, мяне стала напружваць тое завісанне, якое адбываецца на постсавецкай прасторы ў тэле- і кінавытворчасці. У нас зусім не развіты вэб-прадукт, а на Захадзе ўжо запускаюць вэб-серыялы, вэб-фільмы, якія транслююцца праз сетку. Фэсты, кінапракаты становяцца ўсё больш закрытымі для людзей, то-бок элітарнымі, а адначасова адбываецца дэмакратызацыя кінавытворчасці — здымаюць хто хоча і што хоча.

Па-другое, свет на нашых вачах у прынцыпе фарматуецца, гэта відавочна, і тыя працэсы ідуць у тым ліку і ў кіно: стары кінапракат, фармат кінафэстаў памёр і, па маім адчуванні, усё знаходзіцца ў такой коме. Знікла форма рамана ў літаратуры, у кіно знікае поўны метр, наўзамен прыходзяць сеткавыя гісторыі. І я зразумеў, што трэба шукаць нейкую новую форму. Спачатку мне бачылася нешта паміж раманам «Тэлурыя» Сарокіна і твітарам Алега Кашына, дзе ён не паказвае аўтараў цытат, а выступае хутчэй як куратар у медыйным полі: дае пэўны зрэз з каментароў, выказванняў, чыіхсьці ідэй. Гэтая мадэль мне спадабалася, я доўга думаў, як прымяніць яе ў кіно, і, нягледзячы на ​​тое, што праект ужо запушчаны і ўжо ёсць вынік, я ўсё яшчэ знаходжуся ў працэсе пошукаў таго, як гэта прэзентаваць у віртуальнай прасторы: ці то ў выглядзе нейкай крос-платформы, ці неяк інакш — пакуль няма знаўцы-партнёра, хто мог бы мне дапамагчы, але, спадзяюся, вырашу і гэтае пытанне.

То-бок «Хранатоп», з аднаго боку, паўстаў як мастацкі праект, з іншага — як адукацыйна-асветніцкі. Таму што з дапамогай гэтага праекта можна будзе адкрываць новыя таленты, у нейкай ступені я раблю стаўку менавіта на гэта. Фармат я пазначаю як «кінатвіты», скончаныя фільмы па 5-6 хвілін, такі галівудскі фармат чалавечага ўспрымання. І такі кароткі мінімалісцкі фармат дазваляе прыцягваць у кінавытворчасць шмат людзей з разнастайнымі падыходамі і ідэямі — адзінага стылю альбо жанру няма. Мы толькі пачалі, але многія ўжо чулі пра «Хранатоп» і хочуць далучыцца.

У далейшым, я думаю, гэта разаўецца ў вялікую сетку, хочацца, каб «Хранатоп» стаў такім новым YouTube. Вядома, ёсць небяспека кінаграфаманства, але тут я выступаю жорсткім мадэратарам і адмаўляюся ад сумнеўнага матэрыялу.
Скрыншот з навэлы з «Хранатопа»

Скрыншот з навэлы «Хранатопа»

Яшчэ адзін плюс праекта ў тым, што ён універсальны, гэта значыць можа існаваць як аўтарскі кароткі фільм і быць прадстаўленым аўтаномна на кінафестывалі альбо ўдзельнічаць у любых камбінацыях альманахаў. Напрыклад, на «Кінашок» я зрабіў падборку ў 25 хвілін, на «Лістападзе», калі не спалохаецца наша Міністэрства, гэта будзе 40 хвілін. Значыць, я магу пастаянна мяняць парадак і камбінацыі, што можа ствараць новыя сэнсы. Магчыма, у інтэрнэце можна будзе зрабіць так, каб глядач сам выбіраў нейкі эпізод — і праграма канструявала яму пэўную «выпадковую» гісторыю: глядзець фільмы можна ў розных камбінацыях. Гэта будзе такая інтэрактыўная рэч, як у Картасара, калі парадак главаў змяняе сам раман.

Універсальнасць праекта заключаецца яшчэ і ў тым, што гэта можа быць беларускі «Хранатоп», я, дарэчы, на «Кінашок» прадставіў гэта як «# 375», чарнагорскі, латвійскі, док-хранатоп, хранатоп-сэлфі і г.д. — камбінацыі могуць узнікаць па розных прынцыпах.

— «Кінатвіт» — гэта скончаны фільм? Ці ёсць у цябе як у куратара нейкія жорсткія прынцыпы адбору?

А. К.: Жорсткіх прынцыпаў няма, і гэта не абавязкова павінен быць закончаны фільм. Я мадэрую рэжысёраў інтуітыўна, не заганяючы іх у рамкі, гэтак жа як Кашын мадэруе свой твітар: нешта ў каментарах праходзіць, нечага няма, і такім чынам ён фармуе нейкі кірунак. Я гэта параўноўваю з двума творамі: з эклектычнай мерц-калонай Швітэрса і саборам Гаўдзі, які ён не дабудаваў, а пасля ягонай смерці дабудоўвалі ўжо іншыя. Канкрэтнага архітэктурнага праекта не было, толькі ягоная ідэя, а далей імправізацыя аўтараў.

— Але якім чынам ты ставіш, фармулюеш задачу, вызначаеш тэматычныя рамкі?

А. К.: Ёсць некалькі прынцыпаў, якія для мяне важныя. Па-першае, вітаецца мінімалізм, па-другое, радыкалізм, па-трэцяе, антысамацэнзура наколькі гэта магчыма і, апошняе, хранаметраж. Пажадана таксама, каб гэта мела дачыненне не так да міфалогіі, але было такое сутыкненне разнастайных гіперрэальнасцей — сакральнай і прафаннай, сюррэалістычнай і звычайнай, палітычнай і апалітычнай. Усё павінна быць звязаным з парадоксам. Памятаеш перыяд, калі ўсе насіліся з ідэяй альманахаў, тыпу «Менск, я люблю цябе»? Дык вось «Хранатоп» пачынаўся з анты-«Менску…». Гэта і не альманах, тут адзінага стылю ці такой цукерачна-карамельнай цэнзуры няма, і ўдзел у ім ні да чаго не абавязвае. Навелы ніяк не звязаная адна з адной: сувязі могуць быць хутчэй асацыятыўныя, мо дзесьці фразы, візуальныя цытаты. Яшчэ ёсць такі прынцып: я не хачу, каб там пісаўся аўтар, мы ўсюды будзем падпісваць — арт-група «Хранатоп».

Гэта значыць, мне хочацца папрацаваць менавіта з эклектыкай, каб былі розныя па эстэтыцы стылі. Таму што, так, у трэндзе як быццам фільмы, тыпу, мамблкор, але я да іх асцярожна стаўлюся: гэта ўсё здымаецца ў адной танальнасці. У прынцыпе, зараз літаратура, мастацкі фільм страцілі форму, няма прыгод, жанру як такога. Нават тое, што мы спрабавалі сумясціць у «Масакры» — змешванне жанраў, — выклікала дзікае адрыньванне ўжо на ўзроўні крытыкаў, якім павінна акурат такая гульня падабацца. Віртуозаў у жанры фактычна не засталося, усе ў асноўным прыкрываюцца рэальнасцю, а чытача, гледача працягваюць цікавіць драматургія, павароты сюжэта і г.д. Таму сёння і ёсць такая ўвага, напрыклад, да нон-фікшн. Тое ж адбываецца і ў кіно.

Скрыншот з навэлы «Хранатопа»

Скрыншот з навэлы «Хранатопа»

Але што тычыцца фармату «Хранатоп», я настойваў на тым, каб усё-такі не было класічнай драматургіі, таму што гэта кароткі метр і можна лёгка ўсё ператварыць у анекдот: стандартныя два павароты, кульмінацыя і развязка. Мне ж важная неадназначнасць і дух эксперымента, я нават прапаноўваў удзельнікам не пісаць скончаны сцэнар, а пакідаць усё на ўзроўні заяўкі, каб развіваць ідэю ўжо ў працэсе. Праўда, камусьці, у каго ўзнікаюць праблемы з ідэяй, сам даю гатовую літаратуру, напрыклад апавяданні Адама Глобуса.

— Колькі «кінатвітаў» ужо гатова?

А. К.: Шмат, але з таго, што можна паказваць публіцы, — 7-8 навел. Адна праца ўжо атрымала прыз: фільм «Таямніца гарбатай гары» Януша Гаўрылюка, заснавальніка і арганізатара фестывалю беларускага кіно BulbaMovie ў Варшаве, атрымаў прыз ІV «KołobrzeskiegoFestiwaluFilmowego». Ну і прыз на «Kінашоку». І думаю, гэта толькі пачатак.

— Акрамя ўсіх мастацкіх і адукацыйных аспектаў «Хранатоп», па сутнасці, — гэта яшчэ і ўнікальны матэрыял для даследавання. Маю на ўвазе, у цябе ёсць магчымасць атрымаць такі пэўны зрэз таго часу, у якім мы жывем, — розныя людзі, сацыяльныя класы, тэмы, узрост удзельнікаў… Ці можаш ты ўжо даць нейкую ацэнку, падзяліцца тымі назіраннямі, якія з’явіліся падчас працы?

А. К.: Пакуль усё ж такі мала матэрыялу, трэба, каб прыйшлі хлопцы з мамблкора, тыпу Мікіты Лаўрэцкага, якія акурат і займаюцца хронікай штодзённасці, дзе няма ні сюжэта, ні формы, але прэзентуецца такая адэкватная самой сабе рэальнасць. Яны такая сабе «новая хваля», што звялася да камп’ютарных мышак, гэта людзі іншай планеты, і без іх якраз паўнавартаснага даследавання не атрымаецца.

Скрыншот з навэлы «Хранатопа»

Скрыншот з навэлы «Хранатопа»

Тым не менш яны не асноўныя, у гэтым і заключаецца ўніверсальнасць праекта. У Юліі Чарняўскай ёсць ідэя аб тым, што беларусаў аб’ядноўвае «трэцяя культура». Мне здаецца, гэта чуткі, выпадкі, звязаныя з міфалогіяй, таму я акцэнтую ўвагу на абрадах і рытуалах сучаснага свету — яны ўніверсальныя. Дарэчы, для Беларусі я прыдумаў такі «прыглушаны» канцэптуальны варыянт — «ХРАНАТОПь», бы цалкам патанулыя ў часе.

Мне здаецца, нашая краіна акурат вельмі адэкватная свайму часу: у суседзяў адбываецца нейкае відавочнае вар’яцтва, а ў нас нейкі дзэнскі сон. А магчыма, гэта для нас і лепш: балота — гэта ж захаванне нейкіх унікальных відаў, вось мы і захоўваемся.

Мы ўжо з табой неяк казалі пра лімінальны стан: калі, з аднаго боку, гэта такая кансервацыя, з другога — кома, існаванне ў пераходным свеце. Але можа, паўтаруся, цяпер яно і лепш — завіснуць, каб захавацца.

— Раней ты часта выступаў з заклікам пра маладое кіно, маўляў, усё даступна зараз, дык дзе ж яно, беларускае кіно? Ці змянілася сітуацыя? Ці можна казаць пра новае беларускае кіно?

А. К.: Штосьці прабіваецца, апошні год мяне ў прынцыпе парадаваў. Але атрымліваецца, што ўсё адбываецца неяк натуральна: гэтыя хлопцы, умоўна мамблкор, ім жа толькі 19-20 гадоў зараз, якраз наступае іх час. Таму далей будзе цікавей. Я нядаўна паслухаў лекцыю Дзмітрыя Быкава, дзе ён распавядаў аб прыходзе «людэнаў» — пакалення, апісанага Стругацкімі, дык вось у нас цяпер падобная сітуацыя. З’яўляюцца зусім іншыя людзі, якія напісаць кандыдацкую могуць за тыдзень. Яны ўжо з іншага часу, у іх няма вузкай прафесіі, яны ўніверсальныя. Той жа Лаўрэцкі — ён і гук робіць сам, і мантаж, сам грае, і гэта ўсё без усялякіх праблем.

Хоць, з іншага боку, яны такім кіно, як маё, будуць, хутчэй за ўсё, пагарджаць, хоць і тое што робяць яны — мне сімпатычна, але не ў вялікіх дозах, як фільмы Рамера, дзе людзі шмат ходзяць, размаўляюць, але доўга ты такое кіно не вытрымаеш. Тым не менш як украпванне гэта павінна быць. Наогул думаю, цікава было б зрабіць такі праект, мо ў рамках «Хранатопу», як кінасэлфі, кінаскайп і г.д.

Скрыншот з навэлы «Хранатопа»

Скрыншот з навэлы «Хранатопа»

— На пачатку нашай размовы ты сказаў, што свет змяніўся. Атрымліваецца, «Хранатоп» — гэта твой аўтарскі адказ, выклік гэтаму «новаму» свету. Як бы ты яго апісаў? У чым яго «навізна» і як яму супрацьстаяць?

А. К.: Свет змяніўся па сутнасці, раней у кіно патрэбныя былі іншыя рэчы — грошы, тэхніка, а цяпер стаўка робіцца на людзей. Галоўнае — людскі рэсурс. Напрыклад, наш метад вытворчасці — гэта краўндсорсінг: людзі даюць свой фотаапарат, машыну і г.д. На энтузіязме сёння можна зняць поўны метр і яшчэ ўзяць у Канах прыз. Тым больш гэтыя новыя людзі, пра якіх я ўжо казаў, будуць лёгка прабівацца — у іх няма камунікацыйных праблем, моўных. Значыць, супрацьстаяць гэтаму «новаму» свету можна якраз ухілам на чалавечы рэсурс, на максімальную аўтаномнасць асобы — жыве дзе хоча, зарабляе па інтэрнэце і свабодна перамяшчаецца па свеце. Такі абсалютны сыход ад дзяржаўнага ціску і ідэалогіі.

Таму што свет разнастайны, адначасова глабальны і аўтаномны, анархісцкі ў нейкім сэнсе, таму гэты палітычны кантэкст сышоў у іншы бок, у ім ужо няма сэнсу.

Вяртаючыся да «трэцяй культуры», ёсць мэйнстрымавая культура, элітарная і — «трэцяя», якая сёння акурат прадстаўляе вось гэтых маладых людзей з нейкімі трэшавымі густамі, універсальнасцю, але па маім адчуванні за імі якраз будучыня. І цікава, што там далей будзе спець.

— Магчыма, дзесьці так і здарыцца, калі казаць пра кіно, але ў сувязі з абмеркаваннем у Беларусі новага закона аб кінавытворчасці здаецца, што беларускае кіно западзе ў яшчэ большую кому. Як ты можаш пракаментаваць гэта? Каму той закон выгадны?

А. К.: Гэта, безумоўна, выгадна бездапаможным для сучаснага кіно і часу постсавецкім дзяржаўным структурам вытворчасці і фінансавання кіно. Яны не могуць зразумець, як рабіць кіно ў сто разоў танней і больш эфектыўна. Самі яны не хочуць мадэрнізавацца, змяняцца, развівацца, несці адказнасць за сваю коснасць і інерцыю ды не здольныя канкураваць з тым жа пакаленнем дваццацігадовых, за якімі ўжо не толькі будучыня, але і сучаснасць. А дзяржаве ў цэлым (нягледзячы на ​​нібыта добрыя для яе намеры і фармулёўкі) гэты дакумент прынясе непапраўную шкоду — зноў грошы падаткаплацельшчыкаў «паляцяць у трубу», а жывому руху тых, хто ідзе знізу, хто не патрабуе ні капейкі, але развівае нашую культуру і прадстаўляе яе ўсяму свету, робіць вядомай і прывабнай краіну, перакрыюць чарговы канал жывога паветра.

Гутарыла Таня Арцімовіч

Меркаванні аўтараў не заўсёды супадаюць з пазіцыяй рэдакцыі. Калі вы заўважылі памылкі, калі ласка, пішыце нам.


Leave a Reply


pARTisan©, 2012-2024. Дызайн: Vera Reshto. Web development by Kasten Technology