Пра мову: кантэкст альбо шызафрэнічнасьць?

 

 

Друкуецца скарочана, поўная вэрсія зьявіцца пазьней. Мова дыскусіі захаваная ў арыгінале.

28 траўня ў Галерэі «Ў» адбылася дыскусія «Беларуская новая п’еса: безь беларускай мовы ці беларуская?», у якой прынялі ўдзел: Вольга Гапеева — паэтка, аўтарка п’есаў, Ірына Герасімовіч — перакладчыца, арт-мэнэджэрка, Аляксандар Марчанка — рэжысэр, актор, кіраўнік Цэнтру беларускай драматургіі й рэжысуры, Мікалай Рудкоўскі — драматург. Мадэратар — Тацяна Арцімовіч. Таксама праз skype-злучэньне паўдзельнічаць у дыскусіі пагадзіўся драматург, крытык, паэт, літаратуразнаўца Сяргей Кавалёў, які часта выказваецца на тэму прычынаў дзьвюхмоўя беларускай сучаснай драматургіі. Але з тэхнічных прычынаў наладзіць сувязь не атрымалася.

Перад пачаткам дыскусіі рэжысэр, актор і выкладчык Андрэй Саўчанка прачытаў фрагмэнты са свайго драматургічнага тэксту «Бі-Лінгва, ці Кураня з сэрцам», напісанага некалькі тыдняў таму ў межах драматургічнай лябараторыі ў Астрашыцкім гарадку.

Тацяна Арцімовіч: Добры вечар! Гэтая дыскусія паўстала зь некалькіх прычынаў. Сёньня мы маем факт: шэраг драматургаў, якія пішуць цікавыя п’есы, але запатрабаваныя яны замежнымі тэатрамі, у асноўным расейскімі. З аднаго боку, ім адмаўляе рэпэртуарны беларускі тэатар. Зь іншага, у пэўным беларускім асяродку існуе меркаваньне пра падзел беларускай культуры на беларускамоўную й расейскамоўную: нібыта тое, што ствараецца на расейскай мове, ня мае дачыненьня да беларускай культуры. Менавіта гэтую тэзу мы вырашылі вынесьці ў назву дыскусіі. Але гэта, хутчэй, умоўнасьць, бо хацелася б у прынцыпе задацца пытаньнем, чаму сапраўды беларускія аўтары, якія жывуць і працуюць тут, беларускую рэчаіснасьць апісваюць ці канструююць у большасьці сваёй па-расейску.

Такім чынам, пытаньне, зь якога пачнем: чаму беларускія аўтары першай мовай абіраюць расейскую?

Мікалай Рудкоўскі: Паводле нацыянальнасьці я не беларус, нарадзіўся ў Беларусі, але беларускай крыві ў мяне няма. Беларускую мову ў дзяцінстве чуў хіба па тэлебачаньні, і толькі ў 3-й клясе мы пачалі яе вывучаць у школе. Але, калі паступаў на філфак БДУ, абраў менавіта беларускае аддзяленьне. Дзяржаўныя іспыты, дыплём здаваў на беларускай мове. Але асноўная мая мова — расейская. Я думаю па-расейску, мае пэрсанажы гавораць так. І гэта першая прычына.

Другая — творчая. Драматургія, як і ўвогуле літаратура, ёсьць адлюстраваньнем рэчаіснасьці мастацкімі сродкамі. І як можна адлюстроўваць рэчаіснасьць, калі ўсе навокал размаўляюць па-расейску? А ў адрозьненьне ад прозы ці паэзіі, галоўная мова драматургіі — мова пэрсанажа, якую я чую побач з сабою.

Трэцяя прычына — у краіне толькі чатыры тэатры, якія ставяць спэктаклі на беларускай мове, усе астатнія — па-расейску. Няма фінансавых сродкаў, каб друкаваць драматургію, няма спэцыяльных выданьняў. Няма афіцыйных драматургічных конкурсаў. Але й тыя, што былі раней, былі больш прафанацыяй, бо Мінкульт выбіраў у журы толькі сваіх, якія самі сабе давалі прызы.

І адсюль, зразумела, вынікае немагчымасьць творчай рэалізацыі, атрыманьня нармальных ганарараў. А ёсьць рынак Расеі, Польшчы, Украіны, дзе нас друкуюць, ставяць, перакладаюць і плацяць за гэта грошы.

Т. А. Дзякуй, Мікалай. На жаль, не пагадзіліся прыняць удзел іншыя драматургі. На маё запрашэньне яны адразу адмовіліся, коратка патлумачыўшы — чаму. Я раздрукавала некалькі такіх адказаў. Ня буду называць імёны. Першы:

— привет! было бы тебе интересно поучаствовать в такой дискуссии?
— …мне жить хочется ещё)… ну потому что тут и дискутировать нечего. а если я скажу то, что думаю, то мне не жить.
— ок. ну можешь мне хотя бы письменно написать свою позицию. ты как автор, почему пишешь на русском?
— потому что я на нём думаю и разговариваю что может быть проще) потому что у меня нет поводов себя самого обманывать) переучивать себя насильно ради каких-то идеологических причин — зачем? что это даст именно мне? Ничего.

І другі:

— Тань, мы ведь прекрасно знаем ответ почему драматурги выбирают русский язык… да не пишем потому что дома мы не нужны. если не считаете русскоязычную драматургию беларуской — это ваше право, но мы останемся беларускими драматургами…
— но важно об этом публично поговорить и зафиксировать.
— А в чем суть фиксации? в том что я родной ребенок должен пойти к другой тёте и доказать ей, что я ее сын, и когда родная мать увидит в СМИ, что я сын чужой тёти, тогда она меня примет?))) … а вот так: — мальчик, ты кто? — я, дяденька натуралист! — мал ты ее пацан натурализмом заниматься!!!)))

Ірына Герасімовіч: Ідучы на дыскусію, і я заўважыла, што не пагаджаюся з такой пастаноўкай пытаньня: ці належаць расейскамоўныя драматургі да беларускай культуры. Безумоўна, належаць. Мяне, хутчэй, цікавіць пытаньне: а чаму ўвогуле мы дыскутуем пра гэта? Ці ня міт гэта ўвогуле, што расейскамоўных аўтараў не прымаюць? Хто канкрэтна іх не прымае? Пытаюся, бо ў беларускай культуры мы часта маем справу зь мітатворчасьцю. Вялікая беларуская дзяржава зь вялікай гісторыяй і адной мовай — міт. Выключна расейскамоўнае грамадзтва — таксама міт. Цікавасьць жа беларускай прасторы менавіта ў тым, што тут няма адзінства. І ў драматургіі гэта больш, чым у іншых відах літаратуры, выяўляецца, бо яна, бадай, найбліжэй да штодзённасьці.

Коля зараз трапна сказаў: пэрсанажы так гавораць. Мова ёсьць вельмі выразнай адсылкай да пэўнага кантэксту. Кантэкст сябе прагаворвае праз пэрсанажаў і аўтараў.

Што мы маем абмежаваны беларускамоўны кантэкст — гэта факт. Гэта ня значыць, што няма беларускай мовы.

Для мяне асабіста, напрыклад, яна вельмі прысутнічае ў штодзённасьці, урэшце, я грошы зарабляю беларускай мовай. Але варта глядзець на моўную сытуацыю расплюшчанымі вачыма й не канструяваць шызафрэнічна рэчаіснасьць, якой не існуе. Я разважала, як я магу азначыць тое, што мяне бянтэжыць і нэрвуе ва ўспрыманьні моўнай сытуацыі. І зразумела, што я на абодвух баках — як у асяродзьдзі беларускамоўных, так і расейскамоўных, — выразна бачу нейкі моўны фэтышызм, што выяўляецца, між іншым, у нежаданьні прыняць рэчаіснасьць у тым мностве праяваў, якія яна дае. Як я ўжо казала, цікавасьць нашай сытуацыі, на маю думку, менавіта ў суіснаваньні на нашай тэрыторыі розных кантэкстаў — моўных у тым ліку.

Вольга Гапеева: У мяне ўзьнікла пытаньне пасьля фразы Мікалая пра тое, што ён піша па-расейску, таму што драматургія збольшага пабудаваная на дыялёгах, а ў штодзённым жыцьці рэдка сустрэнеш беларускую мову. Гэта ня крытыка, а проста спроба паразважаць. Тады можна палічыць, што іншыя пісьменьнікі, якія пішуць па-беларуску, выкарыстоўваючы ў сваіх творах дыялёгі, пакутуюць на шызафрэнію альбо ствараюць свой пэўны сусьвет. Тут можна правесьці аналёгію з гендэрнымі праблемамі, таму што вельмі часта, калі крытыкуеш нейкую сэксысцкую рэкляму, дзе, напрыклад, паказваюць жанчын, якія займаюцца тыповымі жаночымі справамі, табе адказваюць, што гэта рэальнасьць, якая яна ёсьць. Але гэта ня значыць, што мы мусім працягваць так жыць і трансьляваць гэтыя стэрэатыпы. Можна ствараць новы досьвед.

Я не кажу, што ў аўтара няма права выбару. Па сабе магу сказаць, што вельмі часта для сябе як чалавека, якая піша па-беларуску, кантэкст можа быць праблемай. Таму што ў расейскамоўным асяродку да цябе можа прыйсьці нейкі цікавы вобраз, і ты захочаш напісаць верш, а гэты вобраз прыйшоў на расейскай мове. А я не пішу па-расейску. Адпаведна мне даводзіцца ці ад гэтага вобразу адмаўляцца, ці перакладаць на беларускую. Магчыма, я прыйду да больш цікавага выніку. Але я кажу гэта да таго, што сапраўды ў нашым штодзённым жыцьці мы ня маем беларускамоўнага кантэксту ці маем вельмі абмежавана. І гэта, вядома, ня можа не адбівацца на тых, хто піша.

І. Г.: Я б хацела ўдакладніць, бо спасылка на шызафрэнію была з майго выказваньня. Я бачу шызафрэнію ў тым, каб скажаць рэчаіснасьць, канструюючы, перакладаючы тое, што было створана на расейскай мове, што арганічна выглядае па-расейску, на беларускую мову. Напрыклад, Мікалай напісаў п’есу па-расейску, і яго, каб паставіць, перакладаюць на беларускую. Я бачыла прыклады, калі гэта не функцыянуе. І для мяне гэта прыклад шызафрэнічнасьці, няздольнасьці бачыць рэчаіснасьць, бо ўзьнікае пытаньне: а дзеля чаго мы гэта робім?

Толькі для таго, каб беларускамоўны тэатар застаўся менавіта беларускамоўным тэатрам? Ці дастаткова гэтай адной прычыны, каб перакладаць на беларускую мову тое, што на беларускай мове не функцыянуе?

Зь іншага боку, твая, Вольга, паэзія для мяне не функцыянуе на расейскай мове.

В. Г.: Тут таксама можна паразважаць пра аўтара, які мусіць перакладаць гэты кантэкст для сябе асабіста.

І. Г.: А ці варта гэта рабіць? Чаму не прыняць, што ёсьць розныя кантэксты? Нядаўна я інтэнсіўна займалася «Кодам адсутнасьці» Валянціна Акудовіча, і мяне наноў уразіла гэтая кніга. Мне падалося, яна ані не была ўспрынятая ў беларускім кантэксьце, бо там жа ўсё так трапна сфармулявана, што я ня ведаю, як, прачытаўшы гэта, можна яшчэ чапляцца за нейкую мітатворчасьць наконт таго, што мы жывем у вялікай Беларусі з адзінаю моваю й г. д.

Т. А.: Прагучала думка пра важнасьць кантэксту, і мне падаецца, можна перайсьці да другога пытаньня: ці магчымая новая драма на беларускай мове? Можа, Аляксандар Марчанка, які чытае кілямэтры гэтых п’есаў, выкажацца на гэты конт?

Аляксандар Марчанка: На маю думку, наймацнейшым матывам для таго, каб пісаць на расейскай мове, з усяго пералічанага ёсьць тое, што большасьць драматургаў думае па-расейску. Ці магчыма новая драма па-беларуску? Магчыма, калі аўтар, напрыклад, Вольга Гапеева захоча выказацца на гэтую тэму, зафіксаваць тое, што мы бачым у рэчаіснасьці. Тады гэта магчыма, і зьявіцца новадрамаўскі тэкст па-беларуску. А калі мы будзем казаць: ці магчыма атрымаць задавальненьне ад тэксту Паўла Пражко, прымусіўшы яго напісаць тэкст па-беларуску, то, не, не магчыма.

Т. А.: Цікава было спачатку прачытаць, а зараз пачуць тэкст Андрэя Саўчанкі. Цікава менавіта з таго пункту гледжаньня, як выбар мовы становіцца тэмаю тэксту. Таму ні на хвіліну не ўзьнікае адчуваньня штучнасьці таго, што чуеш.

І. Г.: П’еса Андрэя паказвае, што гэта тэма, якую складана абмінуць, калі займацца беларускім кантэкстам і праводзіць драматычнымі сродкамі рэфлексію над сучаснасьцю. Гэта добры прыклад таго, як беларуская мова ёсьць тэмаю, а не інструмэнтам.

Мяне асабіста зачароўвае, што мы жывем у такой моўнай сытуацыі, калі пытаньне мовы — і Андрэй гэта добра паказаў, — робіцца экзыстэнцыйным. Бо адразу за гэтым пытаньнем пра мову ідзе пытаньне — а хто я?

Раман Падаляка (актор Купалаўскага тэатру): Я якраз прадстаўнік рэпэртуарнага тэатру. Нябожчык Валеры Раеўскі аднойчы, калі было прапанавана паставіць у тэатры спэктакаль па-расейску з удзелам Масквы, сказаў, што ніколі гэтага не дазволіць, бо гэта будзе кантрольны стрэл у галаву беларускай мовы й тэатру.

Наконт вартасьці перакладу: што адлюстроўваецца, а што — не… Я граю ў спэктаклі паводле Антона Чэхава «Востраў Сахалін». Быццам бы Чэхаў складаны для перакладу, страчваецца палова кантэксту й г. д. Але адбылося зусім наадварот: зьявіліся такія кантэксты, якіх я сам не чакаў і ня думаў, што Чэхаў так загучыць. Мы жывем у той сытуацыі, калі можна спакойна разважаць, што вось, маўляў, ёсьць аўтары, якія пішуць па-расейску, таму што кантэкст. Але, ведаеце, кожны аўтар стварае сваю рэальнасьць. Ён ня толькі фатограф. І сытуацыя ў Беларусі такая, што ён павінен падтрымліваць мову ўсімі сродкамі, дзеяньнямі, усьведамленьнем, гаварыць, крычаць пра гэта. Кніжкі не выдаюць, таму што няма грошай. А чаму няма? Таму што не патрэбна гэта нікому. І мы можам пісаць па-расейску ці па-габрэйску. Але трэба ўсьведамляць, што беларуская мова — гэта тое, што будзе трымаць нас далей разам. І, калі мы яе зараз згубім, будзе катастрофа.

І. Г.: …Наконт пазыцыі Раеўскага: я не адмаўляю, што ёсьць асабісты выбар моўнага кантэксту. Але што мяне бянтэжыць, гэта тое, калі мы пачынаем рабіць выгляд, што гэты кантэкст абавязковы для ўсіх і агульна існуе паўсюдна. Беларуская мова не існуе паўсюдна, і гэта факт, які трэба заўважаць. Я ня думаю, што беларускую мову трэба ратаваць. Мне падаецца, яна цудоўна абыйдзецца бяз нашага ратаваньня. У мяне няма адчуваньня, што мова зьнікне. Але мне здаецца, што мы вельмі шмат чаго прапускаем і не заўважаем. Пра Чэхава я абсалютна пагаджаюся. Вельмі новыя й цікавыя сэнсы ўзьнікаюць, калі перакладаеш з расейскай на беларускую. Але адносна новай драмы сытуацыя адрозьніваецца ад той, што мы маем у дачыненьні да аўтараў, ад якіх нас аддзяляе пэўны час.

В. Г.: Атрымліваецца, што гэтую расейскамоўную новую драму ўвогуле нельга перакласьці на ніякую іншую мову?

А. М.: Вось тут пытаньне й узьнікае, таму што, калі мы гаворым пра Чэхава, пераклад ня так заўважны, чым калі мы будзем размаўляць пра пераклад сучаснай драматургіі. Пазыцыя Раеўскага зразумелая, і Гарцуеў, які цяпер узначальвае РТБД, таксама прытрымліваецца гэтай пазыцыі. Але я на свае вочы бачу, як ён пачынае сумнявацца ў гэтым, таму што тэксты, зь якімі яму даводзіцца сутыкацца зараз, менавіта сучасныя, яны неяк па-іншаму функцыянуюць.

І. Г.: Наконт перакласьці на іншую мову — напрыклад, тыя ж Коліны п’есы па-беларуску альбо па-нямецку ці па-ангельску — гэта розныя сытуацыі. Таму што ўнутры Беларусі беларуская й расейская мовы маюць пэўную афарбоўку. Беларускі глядач таксама ведае моўную сытуацыю, таму й узьнікае шмат пытаньняў наконт, напрыклад, навучэнца ПТВ, які размаўляе па-беларуску. (…) Дзе для мяне пераклад цалкам не спрацаваў, дык гэта ў спэктаклі «Ліфт» паводле п’есы Юліі Чарняўскай. Мне спадабаўся матэрыял, але ж гэта жах, калі хлопчык-гопнік размаўляе са сцэны на выдатнай літаратурнай беларускай мове. У гэтым я бачу пэўную дыстанцыю, якую можна выкарыстоўваць як мастацкі сродак.

Але ў большасьці выпадкаў пераклад выкарыстоўваецца не як сродак, а адвольна, абы было па-беларуску. І гэта зьвязана з тым, якую функцыю ў Беларусі выконвае тэатар. У нас у традыцыі ня надта прысутнічае тое, што тэатар у стане прапаноўваць рэфлексію на нашую рэчаіснасьць, што ён мусіць асэнсоўваць тое, што з намі адбываецца, ставіць пытаньні. Пакуль функцыя тэатру, па вялікім рахунку, застаецца забаўляльнай. Ня важна, чым забаўляцца, — трагедыяй ці камэдыяй. Магчыма, дыстанцыя між гледачом і тым, што адбываецца на сцэне, гэтым і апраўдваецца.

Глядач: Наконт кантэксту: магчыма, новая драма немажлівая на беларускай мове, бо мовы няма ў кантэксьце. Але калі нехта можа стварыць гэтую драму альбо можа перакласьці, і гэты пераклад будзе трапным, то ён здатны стварыць гэты кантэкст. Калі нам бракуе кантэксту, — чаму не стварыць?

Тацяна Траяновіч (рэжысэрка): Мікалай, вы раней казалі, што амаль усе свае п’есы пішаце на замову. Калі я знайду грошы й прапаную вам за добры ганарар напісаць п’есу па-беларуску, вы возьмецеся?

М. Р.: Ня ведаю.

Т. Т.: Але падумаеце, напэўна.

Аляксей Стрэльнікаў: Па-першае, пару словаў пра кантэкст. Нядаўна я стасаваўся з італьянскай моладзьдзю, якая прыяжджала ў Беларусь здымаць кіно. І адразу пасьля нашай размовы яны ехалі на сустрэчу з Вольгай Гапеевай. Я запытаўся, куды. І яны адказваюць па-ангельску: «Мы паедзем на Плош-чу Пе-ра-мо-гі». Гэта якраз да той дыскусіі наконт шыльдаў у мэтро на лацінцы. Я пабачыў, што беларуская мова існуе й уплывае на нашую сьвядомасьць. Па-другое, я хацеў бы выказацца пра тое, як мова існуе ў тэатры. Для мяне ёсьць мова, а ёсьць маўленьне. Паэзія — гэта мова, тэатар і драматургія — гэта фэномэн маўленьня.

І вось трасянка ў беларускай мове — гэта вельмі цікавы фэномэн маўленьня. Як мысьленьне пераключаецца з расейскай на беларускую і наадварот. 

Прычына той сытуацыі, якая ў нас ёсьць, калі тэатар ня можа перадаць гэтую неадназначнасьць моўнага кантэксту, палягае ў тым, што нашыя пэрфарматыўныя практыкі вельмі бедныя. Ёсьць вобраз акадэмічнага тэатру з калёнамі, для якога павінна быць напісаная п’еса Янкі Купалы — ня менш. Там абавязкова павінны быць завязка, разьвіцьцё, кульмінацыя, катарсыс. Пажадана, каб там было месца для героя. І такія п’есы, выбачайце, мы можам толькі перакладаць. Дудараў больш не напіша. Тыя аўтары, што ёсьць, такія п’есы не напішуць. Створаць іншую пэўную драматургію. Тыя тэксты, якія піша Вольга Гапеева, для такога тэатру не прыдатныя. Але для рэжысэра, які ўмее працаваць у постдраматычнай традыцыі, гэта было б цікава. Таму нам, магчыма, трэба разважаць не пра кантэкст, а пра тэатральныя канвэнцыі й пра выхад з тых тэатральных канвэнцыяў, якія ў нас ёсьць, у нейкія іншыя.

Т. А.: Аляксей, тое, што ты зараз прапануеш, — чакаць п’есаў узроўню Купалы, — фактычна муміфікуе тэатар. Купала — так, гэта клясыка, але давайце ставіць пытаньне пра стратэгіі й рэпэртуар нацыянальнага тэатру ўжо ў 2013 годзе. Мне падаецца, што тэкст Вольгі Гапеевай, калі яго возьме рэжысэр, які добра разумее запыты нацыянальнага тэатру, вельмі добра можа ўпісацца ў гэтую палітыку. Нацыянальны акадэмічны тэатар — гэта ня мёртвая структура, ён не павінен быць музэем, куды нават ужо нудна хадзіць глядзець на экспанаты.

Ірына Саламаціна: Мы все время говорим о том, чего нет, или иначе, говорим в сослагательном наклонении. Например, а вот если бы вам предложили гонорар за беларусскую пьесу, но никто не предлагает. Или, а если бы Гапееву поставили театры, но ее не ставят. На мой взгляд, более продуктивно говорить о том, что уже есть. Были озвучены определенные факты, например, в Беларуси авторы пишут новую драму на русском языке и присылают тексты в Республиканский театр белорусской драматургии, как нам сообщил Александр Марченко. Это и есть симптом, который нужно анализировать. И есть Ольга Гапеева, которая пишет только на беларусском языке, это ее выбор. Мне бы еще было интересно узнать темы этих многочисленных присылаемых текстов новой драмы, присланных на русском языке, но об этом мы ничего не узнали.

Я много езжу и смотрю разные постановки. В Кишиневе видела постановку театра SPALATORIE (Прачечная) под названием «FICŢIUNE» (Фантастика), режиссером которой является поляк Wojtek Ziemilski. Он был на стажировке в Молдове и сделал свое исследование этой страны. Спектакль «FICŢIUNE» рассказывает о многом, в том числе и о незаконной, но вынужденной миграции (рабочем туризме), которая имеет место в Молдове. Группа людей едет автобусом в Италию, через Румынию. Герои говорят на нескольких языках: молдавском, румынском, русском, итальянском. Там идет такая сложная игра со словами, языками, смыслами, национальными идентичностями. Постановки SPALATORIE сопровождаются аншлагами. Следовательно, многие зрители готовы разделить этот опыт рефлексии над современностью.

Поэтому, на мой взгляд, весьма продуктивно говорить о том, что происходит «здесь и сейчас» и почему. Например, задаться вопросом, а на каком языке говорит беларусская деревня сегодня? Когда я приезжаю в Москву, мне говорят, что я не говорю по-русски, то есть, я не говорю так, как говорят россияне. Беларусь имеет свою языковую среду, к которой стоит более внимательно присматриваться.

Если игнорировать эти нюансы, то мы упираемся в тупиковое противостояние беларусского и русского языка и следующий шаг вперед сделать не можем. 

М. Р.: Калі ў Маскве вырашылі ставіць «Дажыць да прэм’еры», мяне папрасілі адаптаваць п’есу да расейскага кантэксту, бо, як сказаў маскоўскі прадусар, п’еса вельмі беларуская, ён не разумее матывацыю герояў. Так зьявілася другая рэдакцыя п’есы. І, хаця п’еса расейскамоўная, расейцы не адразу зразумелі яе. Таму я лічу сябе беларускім драматургам, які піша па-расейску. І другі гістарычны факт: калі ў 1920-м адкрываўся БДТ (цяпер Купалаўскі тэатар), адбыліся тры прэм’еры — «Рысь» Э. Ажэшкі па-беларуску, «Людзі» Шолам-Алейхема па-габрэйску й «Вясельле» Чэхава па-расейску.

Андрэй Саўчанка: Для мяне няма праблемы, піша чалавек па-беларуску ці па-расейску. Я разумею, што мне самому цікава, з чым хацеў бы працаваць. Было пытаньне стварэньня кантэксту, я адчуваю, што беларускай культуры нестае кантэксту, таму трэба ствараць яго й умацоўваць. Большую частку свайго жыцьця я размаўляў па-расейску, не было іншых памкненьняў, але цяпер я размаўляю па-беларуску. Апошнія чатыры гады ў мяне было адчуваньне, што я ў гета, што ёсьць некалькі людзей, зь якімі можна размаўляць па-беларуску, але гэта ня можа пашырыцца. Зараз у мяне такога адчуваньня няма.

Я быў бы рады, калі б зьявіліся людзі, якія здольныя пісаць пра сучасных людзей па-беларуску. Але я ня супраць расейскай мовы.

З Раманам я згодны, бо мне таксама падаецца, што павінны ўжо зьявіцца людзі, якія будуць пісаць па-беларуску арганічна як новую драму, так і клясыку.

Фатаграфіі Вікторым Шчарбаковай.

На вокладцы праца Антаніны Слабодчыкавай з сэрыі «Бытавая літаратура».

Меркаваньні аўтараў не заўсёды супадаюць з пазыцыяй рэдакцыі. Калі вы заўважылі памылкі, калі ласка, пішыце нам.


Leave a Reply


pARTisan©, 2012-2024. Дызайн: Vera Reshto. Web development by Kasten Technology