АНДРЭЙ КУДЗІНЕНКА: час партызанаў

«Акупацыя. Мiстэрыi», рэж. Андрэй Кудзіненка

«Акупацыя. Мiстэрыi», рэж. Андрэй Кудзіненка

«Акупацыя. Мiстэрыi», рэж. Андрэй Кудзіненка

«Акупацыя. Мiстэрыi», рэж. Андрэй Кудзіненка

«Акупацыя. Мiстэрыi», рэж. Андрэй Кудзіненка

«Акупацыя. Мiстэрыi», рэж. Андрэй Кудзіненка

«Акупацыя. Мiстэрыi», рэж. Андрэй Кудзіненка

«Акупацыя. Мiстэрыi», рэж. Андрэй Кудзіненка

Андрэй Кудзіненка

Архіў! © pARTisan #3’2004

Лепшы прыклад посткалянiяльнага аўтарскага мысьленьня — поўнамэтражны iгравы дэбют рэжысэра-дакумэнталiста Андрэя Кудзіненкі «Акупацыя. Мiстэрыi». Фiльм, закрытыя прэм’ерныя паказы якога прайшлi ў кастрычніку 2003 г., пасьпеў выклікаць вострую цікавасьць у айчыннага гледача, сэрыю публiкацыяў у недзяржаўнай прэсе й зьезьдзіць на кiнафэстываль у Ротэрдаме. Яго няма ў пракаце, яго не купiць у вiдэакрамах. Аднак гэта сапраўдная падзея — разьвітаньне з савецкiм партызанскiм мiтам i адначасова спроба стварыць новую нацыянальную мiталёгiю. Пра парадоксы «партызанскага кiно» згадзіўся распавесьці pARTisan аўтар самага яскравага беларускага фiльму апошніх гадоў Андрэй КУДЗIНЕНКА.

Максім Жбанкоў: Вас не бянтэжыць, што зараз узьнiкла дзiўная сытуацыя: ёсьць магутны попыт на ваш фiльм, а задаволiць яго нiяк нельга? Партызанская такая сытуацыя…

Андрэй КУДЗIНЕНКА: Гэта стварае iнтрыгу, нагнятае цiкавасьць. Тэлефануюць людзi, просяць фiльм, перапiсваюць, адзiн адному перадаюць. Мы дорым касэты тым, хто тэлефануе. Але стараемся пакуль даваць толькi добрым знаёмым, вузкаму колу. Хаця глядзяць многiя, таму што водгукаў прыходзiць нямала. Нават з «Советской Белоруссии» чамусьцi патэлефанавалi. Дзяўчына такая цiкавая, патэлефанавала й кажа: «Хацелася б з вамi сустрэцца й абмеркаваць: цi трэба паказваць вайну гэтак праўдзiва, як у вашым фiльме?» Багата цiкавага шлюць па iнтэрнэце, людзi неяк фiльм глядзяць i рэагуюць. Адзiн чалавек нават напiсаў: «Цяпер у мяне зьявiлася надзея жыць тут».

М.Ж.: Цi доўга рабiлася «Акупацыя. Мiстэрыi»?

А.К.: Першы эпiзод зроблены ў лютым — траўнi 2001г. Мы рабiлi тады некалькi рэкламных ролiкаў, зьявiлiся нейкiя грошы. Была iдэя зрабiць такi маленькi фiльм. Усё гэта адбывалася на фоне выхаду «У жнiўнi сорак чацьвёртага». Быў зроблены фiльм, ён зацiкавiў самых розных людзей. I мы пачалi думаць пра тое, каб зрабiць яго поўнамэтражным. З кароткiм мэтрам складана: яго нiхто ня хоча нi пакупаць, нi прасоўваць. Акрамя таго, заставалася нейкая недамоўленасьць, неадназначнасьць. Два астатнiя эпiзоды здымалiся ў лютым мiнулага году, мантаж скончыўся 20 сакавiка, гук i канчатковы варыянт зрабiлi да 22 чэрвеня. Поўнамэтражная «Акупацыя» значна больш суцэльная й выклiкае больш пазытыўную рэакцыю.

М.Ж.: Базавая iдэя фiльму абуральна палемiчная. Я тут бачу спробу стварыць як бы альтэрнатыўную вусную гiсторыю вайны. Мне пры гэтым згадваюцца не кiнематаграфiчныя, а лiтаратурныя аналагi кшталту «Блакаднай кнiгi» Гранiна й Адамовiча…

А.К.: Вядома, i Быкаў, i Адамовiч. Саша Качан (аўтар сцэнару. – М. Ж.) iх перачытваў актыўна. На фiльм працавала шмат энтузiястаў, спэцыялiстаў па тым часе. Людзi прыносiлi нам масу матэрыялаў. Дарэчы, у большасьцi неапублiкаваных. У «Белорусской газете» былi добрыя публiкацыi «Невядомая вайна». Акрамя таго, ужо не лiтаратурнага плану былi крынiцы. Хацелася зрабiць нашыя гiсторыi ўнiвэрсальнымi, i тут стыль шмат у чым дыктавалi традыцыi антычнай трагедыi. Напрыклад, калi мы прыдумлялi навэлу з мацi, Медэя была перад вачыма. А з кiнааналёгiямi таксама было цiкава. Паводле нашай задумы ў першай навэле нейкiя iнтанацыi братоў Коэнаў мусiлi праскокваць. Нейкае падобнае стаўленьне да матэрыялу. А потым у мяне ў галаве быў чамусьцi ўвесь час Пазалiнi.

М.Ж.:  Як можна акрэсчьлiць жанр «Акупацыi»?

А.К.: Тут рух у бок Арыстотэля. Катарсыс, ачышчэньне праз пачуцьцё трагедыйнасьцi таго, што адбываецца. У нас у першапачатковым варыанце сцэнару нават хэпi-энд вызначаны быў: хлопчык сустракаў таго, хто назваўся ягоным бацькам. Актор, якi граў «бацьку», на гэтым настойваў, кампазытар таксама. А я быў рашуча супраць.

М.Ж.: Пазбаўляць гледача добрага фiналу ў такiм драматычным фiльме, напэўна, жорстка…

А.К.: Мне падабаецца погляд на гэта Рамана Паланскага, якi фiльмы з добрым фiналам называе «унiтазным кiно». Маўляў, атрымалi прыгожую карцiнку пад заслону – i ўсё, што было да яе, улятае, «змываецца». А трагiчны фiнал цябе чапляе й працягвае катаваць яшчэ доўга пасьля фiльму.

М.Ж.: Як падбiралi акторскi склад?

А.К.: Складана. Хаця, вось наконт Штыркiна сумневаў не было. Калi Колбышаў сцэнар прачытаў, то адразу сказаў: «Толькi я буду яго граць. I калi не, то я вам сапсую жыцьцё!» А Кот iшоў па калiдоры выпадкова! У нас планаваўся на роль iншы актор, з Акадэмii мастацтваў. Ён прачытаў сцэнар i адмовiўся. Праз рэлiгiйныя меркаваньнi. Не маглi нiкога доўга знайсьцi. I тут Кот iдзе па калiдоры. Калi вусы прыклеiлi (ён вусы сам прыдумаў), усе былi проста зьдзiўленыя — адразу вобраз атрымаўся. Яму яшчэ выпадкова кажух гэты апранулi. Ён жа сам худзенькi, а было 27 градусаў марозу. Мастак па касьцюмах яму для сагрэву кажух i дала. I так яму гэты кажух лёг! Адразу вырашылi: так i трэба яго здымаць, будзе здаровы хлопец. А то худзенькi, маленькi…Якi там «альпiйскi стралок»! А капялюш яму я прыдумаў канкрэтна, таму што, калi глядзеў архiўныя матэрыялы пра партызанаў, мяне зьдзiвiла iхняя дзiўная вопратка. Ня як у кiно! Хоць папаху мы Штыркiну прынцыпова пакiнулi. Як знак гэткi, звыклы. А там усе ў капелюшах, на капелюiах зоркi. Сапраўды, рабяты як з вэстэрну.

М.Ж.: Музыкальны рад склаўся адразу?

А.К.: Музыку напiсаў Андрэй Волкаў, вядомы гукарэжысэр. Працуе на «Беларусьфiльме», сам родам зь Пiцеру. Гэта ягоны дэбют як кампазытара ў кiно. Я даў сцэнар, Волкаў зрабiў паводле сцэнару музыку практычна да ўсяго фiльму. I яна не падыйшла. Цiснула, была змрочная. Ён гэткае ўражаньне ад сцэнару атрымаў. А потым пачалi працаваць разам, гэтак, на хаду штосьцi склалася… Мне хацелася гэткiх вэстэрнавых матываў, Марыконэ тут, безумоўна, паўплываў.

М.Ж.: Марыконэ сапраўды чытаецца. Але ў эпiзодзе, скажам, сустрэчы ў лесе палiцая з аднасельцам-партызанам прыгадваюцца й самi спагэцi-вэстэрны Сэрджо Леонэ.

А.К.: Дык Марыконэ для яго й пiсаў! Яшчэ наш фiльм зь «Мерцьвяком» Джыма Джармуша параўноўваюць, кажуць, што Толя Кот да Джонi Дэпа падобны. Хоць мне й думкi гэткай ў галаву не прыходзiла.

М.Ж.: Наiўнае пытаньне: а чаму ўсё ж фiльм не рабiўся на «Беларусьфiльме»? У чым была неабходнасьць партызанства?

А.К.: Таму што я ўвогуле не ўяўляю, як на «Беларусьфiльме» можна зрабiць зараз паўнавартасны фiльм. Гэта шмат у чым зьвязана з тэхнiкай. Мой гукарэжысэр, напрыклад, пакутуе жахлiва. Ёсьць i гэткая рэч, як «худсовет». Калi глядзiш, якi матэрыял яны запускаюць, здаецца, што сьвядома адбiраецца самае горшае. Чаму — загадка. Можа, для таго, каб гэтае кiно было менш канфлiктнае, больш звыклае й традыцыйнае. Выбiраць не асобаў, а матэрыял. Бывае, што рэжысэры адмаўляюцца ад яго. I тады падбiраюцца больш цiхмяныя, памяркоўныя выканаўцы. Напрыклад, зараз запушчаны фiльм паводле Чаргiнца. Ужо дэкарацыi стаяць. I дагэтуль невядома, хто будзе рэжысэрам.

М.Ж.: Вы адыходзiлi ад «Беларусьфiльмў» з меркаваньняў творчага характару цi арганiзацыйна-адмiнiстратыўнага?

А.К.: I тое й iншае. Яны з намi проста не працуюць. Нашыя праекты iгнаруюцца, тое, што яны прапаноўваюць, нам не цiкава. Што цiкава: ўсiм паасобку, асобным людзям з уладных структураў таксама падабаецца! Але, сабраўшыся разам, яны кажуць зусiм iншае.

М.Ж.: Зараз, калi фiльм гатовы, была якая-небудзь афiцыйная рэакцыя?

А.К.: Дзяржрэгiстар адрэагаваў. Мы зарэгiстравалi фiльм, а потым нам пачалi казаць: «А пры чым тут Маладзёжная студыя XXI? Выкрэсьлiце яе зусiм!» Каб не было, значыцца, дачыненьня дзяржавы. Падчас здымкаў Маладзёжная студыя нам касьцюмамi дапамагала. I зь мiнiстэрству часта прасiлi з працоўным матэрыялам касэту паглядзець, з мантажом. Рылатка прасiў. Але мы канкрэтна не давалi. Яны ж кiно не даюць афiцыйна здымаць! I хочуць максiмальна кантраляваць. Мы не канфлiктавалi, але цiха дыстанцыявалiся. I працавалi далей.

М.Ж.: У чым асаблiвасьцi незалежнага кiно па-беларуску?

А.К.: Вельмi шмат часу займае постпрадукцыя. Таму што ўсё даводзiцца рабiць з нуля, самiм прыдумляць тэхналёгii, асаблiва ў працы з гукам. Мы вельмi доўга экспэрымэнтавалi на хатнiх кампутурух, на студыi, было багата памылак… Ёсьць, вядома, правераныя сусьветным досьведам рэцэпты, але яня дорага каштуюць. Акрамя таго, у нас усяго адна студыя, якая робiць добры лiчбавы гук. Мы там, дарэчы, рабiлi першы эпiзод. Яны ўвесь час загружаныя: рэкляма, пераклад сэрыялаў… Плюс хацелася самiм працу з запiсам гуку, сынхроннымi шумамi. У нашых партызанскiх умовах якасьць гуку — першая справа. I часу на гэта пайшла маса. Мы агучвалi кожнага актора паасобку, музыку рабiлi ў стэрэа-варыянце. Толькi сынхронныя шумы пiсалi дзён пяць.

М.Ж.: Ваш цяперашнi партызанскi статус вас задавальняе як мастака?

А.К.: Ды не, кожны марыць пра канскiя лесьвiцы. Але, мяркую, тое, што прапануе мне, скажам, «Тэлефiльм» будзе проста нявольнiцтвам, жорсткiм выкананьнем умоваў. Канчатковая мэта ўсё адно, як сказаў Фасбiндэр, «працаваць у сваёй маленькай фiрме й здымаць недарагiя фiльмы». Таму што лепей згубiць цноту, чым незалежнасьць. Гэта Бродзкi так сфармуляваў.

Меркаваньні аўтараў не заўсёды супадаюць з пазыцыяй рэдакцыі. Калі вы заўважылі памылкі, калі ласка, пішыце нам..


  1. Аня:

    Андрей, спасибо тебе огромное за это кино. Ждем новой мистерии, другой, но такой же неожиданной!

Leave a Reply


pARTisan©, 2012-2024. Дызайн: Vera Reshto. Web development by Kasten Technology