На рускай мове тэкст ліста можна прачытаць ніжэй

***

У студзені 2020 года у рамках выдавецкай серыі Месяца фатаграфіі ў Мінску выйшла кніга “Гісторыя беларускай фатаграфіі” пад рэдакцыяй Антаніны Сцебур і Ганны Самарскай. Кніга з’яўляецца вынікам трохгадовага даследавання, у яе ўвайшло 60 тэкстаў 13-ці аўтараў і аўтарак, 625 фотаздымкаў, адзначана больш за 300 імёнаў фатографаў. На сённяшні дзень гэта самая маштабная даследчая публікацыя, прысвечаная аналізу гісторыі беларускай фатаграфіі з канца 19 стагоддзя і да нашых дзён. Кніга атрымала шырокі рэзананс. Але большасць водгукаў былі накіраваныя не да змястоўнай і метадалагічнай частцы выдання, але да ненаўмысна зробленых памылак і недакладнасцяў. У тым ліку гаворка ішла аб парушэнні выдавецкага фармату і незаключэнні фармальных пагадненняў з некаторымі аўтарамі, пра што рэдактаркі паведамілі публічна на старонках сацыяльных сетак. Для выпраўлення гэтых памылак наклад быў канфіскаваны з абароту, і пакуль далейшы лёс кнігі не вядомы.

Акрамя таго, да праекта прагучаў шэраг прэтэнзій (пра “няправільную” назву і канцэпцыю, у прынцыпе, пра “няслушную” трактоўку), што было б дарэчы і нават карысна ў фармаце рэцэнзіі на праект альбо крытычнага меркавання, але наўрад ці канструктыўна ў форме абраз, якія прагучалі са старонак сацыяльных медыя. Як прадстаўнікі і прадстаўніцы гуманітарнай і культурнай супольнасці, мы б хацелі адзначыць, што не падтрымліваем такія спосабы абмеркавання і вядзення камунікацыі, пры якіх выбудоўваюцца іерархіі, прысутнічае сексізм, адсутнічае лагічная аргументацыя. А таксама адбываецца пераход на асобы, што з’яўляецца недапушчальным.

Выступаючы ў абарону і падтрымку гэтага выдання, мы хацелі б адзначыць, што падзяляем абраны рэдактаркамі падыход, для якога характэрна плюральнасць, то бок прадстаўленне розных інтэрпрэтацый і выкарыстанне розных оптык пры аналізе фатаграфічнага матэрыялу і гісторыі беларускай фатаграфіі. Усё гэта робіць магчымым праблематызаваць гісторыю, ствараць не яе канон або энцыклапедычнае выданне, але прадставіць адзін з магчымых сцэнароў інтэрпрэтацыі такой складанай і неаднароднай з’явы як гісторыя беларускай фатаграфіі.

Безумоўна, дыскусіі неабходныя, і гэтая кніга, на наш погляд, і з’яўлялася падставай для падобных абмеркаванняў. Але для ўзнікнення дыялога неабходна ўзаемапавага як адзіная падстава для прадуктыўнай камунікацыі, якой, як адзначалася вышэй, не адбылося. Той стыль зносін, які ўзнік, руйнаваў і працягвае разбураць магчымасці сумеснай працы, што, акрамя негатыўнага ўплыву менавіта на гэты праект, наносіць урон культурнай і даследчай супольнасці ў краіне ў цэлым, бо падымае пытанні: якім мы бачым будучыню даследчых праектаў у Беларусі? хто возьмецца за правядзенне новага даследавання, калі чаканай рэакцыяй будуць выключна неабгрунтаваныя нападкі на яго аўтарак і аўтараў?

Гэты ліст ініцыявана аўтаркамі і аўтарамі выдання “Гісторыя беларускай фатаграфіі”. Вы можаце выказаць салідарнасць, паставіўшы свой подпіс і распаўсюдзіўшы наш зварот.

Вольга Шпарага, філосафка, кіраўніца канцэнтрацыі “Сучаснае грамадства, этыка і палітыка” ECLAB
Ганна Карпенка, куратарка, даследчыца
Таня Арцімовіч, даследчыца, куратарка
Дар’я Амяльковіч, журналістка, фотакрытык
Вольга Бубіч, фотакрытык, фатограф, выкладчыца
Аляксей Братачкін, гісторык, кіраўнік канцэнтрацыі “Публічная гісторыя” ECLAB
Сафія Садоўская, куратарка, даследчыца
Надзея Саўчанка, куратарка калекцыі фатаграфій Нацыянальнага гістарычнага музея Беларусі
Алёна Пратасевіч, куратарка, фатограф
Аляксей Барысёнак, куратар, даследчык
Аляксандр Адамянц, філосаф, дырэктар ECLAB
Шчуцкі Віталь, сацыёлаг, даследчык сучаснага беларускага мастацтва 

***

В январе 2020 года в рамках издательской серии Месяца фотографии в Минске вышла книга “История беларусской фотографии” под редакцией Антонины Стебур и Анны Самарской. Книга является результатом трехлетнего исследования, в нее вошло 60 текстов 13-ти авторов и авторок, 625 фотографий, упомянуто более 300 имен фотографов. На сегодняшний день это самая масштабная исследовательская публикация, посвященная анализу истории беларусской фотографии с конца 19 века и до наших дней. Книга получила широкий резонанс. Но большинство отзывов были обращены не к содержательной и методологической части издания, но к допущенным непреднамеренным ошибкам и неточностям. В том числе речь шла о нарушении издательского формата и незаключении формальных соглашений с некоторыми авторами, о чем редакторки сообщили публично на страницах соцсетей. Для исправления этих ошибок тираж был изъят из оборота, и пока дальнейшая судьба книги не известна.

Кроме того, в адрес проекта прозвучал ряд претензий (о “неправильном” названии и концепции, в принципе, о “неверной” трактовке), что было бы уместно и даже полезно в формате рецензии на проект или критического суждения, но вряд ли конструктивно в форме оскорблений, прозвучавших со страниц социальных медиа. Как представители и представительницы гуманитарного и культурного сообщества, мы бы хотели отметить, что не поддерживаем подобные способы обсуждения и ведения коммуникации, при которых выстраиваются иерархии, присутствует сексизм, отсутствует логическая аргументации. А также происходит переход на личности, что является недопустимым. 

Выступая в защиту и поддержку этого издания, мы хотели бы отметить, что разделяем выбранный редакторками подход, для которого характерна плюральность, то есть представление различных интерпретаций и использование разных оптик при анализе фотографического материала и истории беларусской фотографии. Все это делает возможным проблематизировать историю, создавать не ее канон или энциклопедическое издание, но представлять один из возможных сценариев интерпретации такого сложного и неоднородного явления как история беларусской фотографии. 

Безусловно, дискуссии необходимы, и эта книга, на наш взгляд, и являлась поводом для подобных обсуждений. Но для возникновения подобных диалогов необходимо взаимоуважение как единственное основание для продуктивной коммуникации, которое, как отмечалось выше, не появилось. Возникший стиль общения разрушал и продолжает разрушать возможности совместной работы, что, помимо негативного влияния именно на этот проект, наносит урон культурному и исследовательскому сообществу в стране в целом, так как поднимает вопросы: каким мы видим будущее исследовательских проектов в Беларуси? кто возьмется за проведение нового исследования, если ожидаемой реакцией будут исключительно необоснованные нападки на его авторок и авторов? 

Это письмо инициировано авторками и авторами издания “История беларусской фотографии”. Вы можете выразить солидарность, поставив свою подпись и распространив наше обращение. 

Ольга Шпарага, философка, руководительница концентрации “Современное общество, этика и политика” ECLAB
Анна Карпенко, кураторка, исследовательница
Таня Артимович, кураторка, исследовательница
Дарья Амелькович, журналистка, фотокритик
Ольга Бубич, фотокритик, фотограф, преподаватель
София Садовская, кураторка, исследовательница
Алексей Браточкин, историк, руководитель концентрации “Публичная история” ECLAB
Алексей Борисенок, куратор, исследователь
Надежда Савченко, куратор коллекции фотографий Национального исторического музея Беларуси
Алена Протасевич, куратор, фотограф.
Александр Адамянц, философ, директор ECLAB
Щуцкий Виталий, социолог, исследователь современного беларусского искусства