Хутка завершыцца ўжо другі «Месяц фатаграфіі ў Менску». Арт-крытык з Украіны Арына Радзівонава сустрэлася з «нязменным ідэолагам», альбо, як жартуюць пра свайго праграмнага дырэктара калегі, «дыктатарам» фестывалю — Андрэем Лянкевічам.

За кубкам кавы яны абмеркавалі, чаго варта было прывезці ў Менск Марціна Пара, колькі каштуе сёння беларуская фатаграфія і што можна чакаць ад «Месяца фатаграфіі ў Менску» у наступным годзе.

Адкрыццё «Месяца фатаграфіі ў Менску». Крыніца фота: старонка праекта на fb

Арына Радзівонава: Ці правільна я разумею, што ў Беларусі сучаснае мастацтва і фатаграфія — гэта адна арт-сцэна?

Андрэй Лянкевіч: Магу сказаць, што асабіста я не аддзяляю фатаграфію ад сучаснага мастацтва. Але, з аднаго боку, ужо пэўны доўгі час у выставачных прасторах разам прадстаўляецца і фатаграфія, і скульптура, і відэа-арт, напрыклад, як такі вялікі кангламерат сучаснага мастацтва. З іншага боку, так склалася, што ў Беларусі няма галерэй, якія спецыялізуюцца толькі на фатаграфіі.

А.Р.: Але чаму? Ёсць галерэя «Ў», але няма фотагалерэй?

А.Л.: На жаль, у нас няма людзей, гатовых інвеставаць у гэтую сферу. Няма такога ўмоўнага Пінчука альбо ўмоўных сяброў Пінчука, якія могуць праплаціць рамонт у «Мастацкім Арсенале», напрыклад, для правядзення біенале. Гэта, напэўна, асноўная прычына.

А.Р.: А колькі каштуе праца беларускага фатографа? Яна дарагая?

А.Л.: Думаю, не. Магчыма, некалькі тысяч даляраў за фатаграфію. Ігар Саўчанка, напрыклад, каштуе да 6000 даляраў за фотаздымак, яго прадаюць галерэі. Кошт маім фотаздымкам каля 1000 даляраў. Але, зразумела, цана вызначаецца не тым, колькі вы гатовыя заплаціць. Заходзіце на artnet, дзе размешчаная ўся статыстыка прададзеных твораў мастацтва, і глядзіце, колькі каштуе аўтар. Але што тычыцца нашага кантэксту, тут трэба разумець месца фатаграфіі ў афіцыйнай сістэме арт-каардынат. Так, калі вы пойдзеце ў Нацыянальны музей у Менску, то ў асноўнай экспазіцыі не ўбачыце ані воднага фотаздымка.

Гэта таксама важна, бо атрымоўваецца, што фатаграфія ў нашай акадэмічнай супольнасці ўсё яшчэ не з’яўляецца паўнавартасным відам мастацтва, а калі там — не, то і большасць гледачоў лічыць гэтак жа.

Не думаю, што «Месяц фатаграфіі ў Менску» можа кардынальна змяніць гэтае стаўленне. Так, я чытаю ў каментарах, напрыклад, пра працы Франсуазы Юг’е: «Нейкая баба на газетах» і гэтак далей. На маю думку, такое стаўленне вынікае менавіта з адсутнасці глядацкага досведу, адукаванасці і самаадукацыі ў сферы культуры.

А.Р.: А што адбываецца з фатаграфічнай адукацыяй у Беларусі?

А.Л.: Не магу адказваць за ўвесь сектар, бо сам я не займаюся адукацыяй. Але тут, як мне здаецца, усё больш-менш зразумела. З аднаго боку, існуюць камерцыйныя прыватныя школы, дзе вучаць рэтушаваць, рабіць прыгожую фатаграфію, рэкламу, фэшн, здымаць вяселле. З другога боку, ёсць Акадэмія мастацтваў, дзе напрамку фатаграфіі ў прынцыпе не існуе. Раней там раз на два гады набіралі «Курс фотаграфікі», але зараз я не ўпэўнены, застаўся ён ці не. Акрамя гэтага існуюць яшчэ аўтарскія курсы па фатаграфіі, калі фатографы на асабістым прыкладзе вучаць іншых «мысліць» фатаграфічнай мовай.

А.Р.: А чаму, як вы думаеце, няма дзяржаўнага заказу ў гэтай сферы? Ці хаця б прыватных ініцыятыў з больш выразнай палітыкай выкладання? Фатаграфія не мае попыту?

А.Л.: Не магу адказваць за дзяржаву. Але сітуацыя такая, што амаль усё трэба пачынаць з нуля, бо няма Музея фатаграфіі, галерэі, няма фотачасопіса. Так, з’яўляюцца прыватныя школы, якія спрабуюць, сыходзячы са свайго разумення і бачання, вучыць фатаграфіі, альбо аўтарскія курсы, але нельга назваць гэта інстытуцыялізацыяй фатаграфіі.

А.Р.: Ці ёсць асветніцкія амбіцыі ў «Месяцы фатаграфіі ў Менску»?

А.Л.: Амбіцый у нас хапае. Нават параўноўваючы з Украінай: у вас няма «Месяца фатаграфіі», а ў нас ёсць. Калі мы гаворым пра рэгіянальныя фестывалі, то ў нас атрымліваецца самы буйны з усіх нашых суседзяў. У мінулым годзе адукацыйная праграма складалася з 34 пунктаў: кожны дзень былі лекцыі, паказы фільмаў, прэзентацыі і гэтак далей. У гэтым годзе мы ўлічылі мінулы досвед і скарацілі праграму да лагічнага мінімуму. Бо аўдыторыя, гатовая прыходзіць і слухаць, глядзець і разумець тую мову, на якой з імі размаўляюць, пакуль не такая вялікая. Мінулы год паказаў, што калі прыходзіць 15-20 чалавек, то, напэўна, не мае сэнсу везці сюды пераможцаў Word Press Photo — гэта не варта такіх высілкаў. Сёлета на сустрэчы прыходзіць ужо 100 чалавек. То-бок мы эканомім свае сілы.

З праекта Яны Раманавай. Крыніца фота: старонка праекта на fb

А.Р.: Можа, праблема ў распаўсюдзе інфармацыі?

А.Л.: Калі вы возьмеце нашу праграму — пабачыце доўгі спіс інфармацыйных спонсараў. Мы можам апераваць нейкімі лічбамі, разумеем, колькі людзей у Менску цікавяцца мастацтвам. Іх не больш за 10 000. І каб ім паведаміць, часам дастаткова толькі «Фэйсбуку». Хоць радыё «Юністар» пастаянна ў навінах распавядае пра нашыя выставы. Самы галоўны партал у Беларусі з мільёнам наведнікаў tut.by — наш інфармацыйны спонсар, гэтак жа як і папулярны CityDog. Тэлебачанне робіць шмат сюжэтаў пра нашыя выставы. То-бок прычыну я б сфармуляваў па-іншаму: мы не паказваем такіх прыгожых фатаграфічных выставаў, на якія можна проста прыйсці і атрымліваць першабытнае эстэтычнае задавальненне, як пры праглядзе ўмоўнай Моны Лізы. Мы з камандай выбіраем экспазіцыі, здольныя ў пэўным сэнсе выхоўваць публіку.

Задача мінімум — справакаваць сустрэчу гледача з фатаграфіяй, пра існаванне якой ён мо і не здагадваўся.

Але ў наступным годзе мы зробім некалькі выставаў з, так бы мовіць, прыгожай фатаграфіяй, каб чалавек мог проста прыйсці і атрымаць асалоду, але пры гэтым убачыць і ўсё астатняе: важнае і сур’ёзнае.

А.Р.: Каго з беларусаў вы выстаўляеце ў гэтым годзе?

А.Л.: Напрыклад, Аляксандр Васюковіч распавядае пра жаночы гвалт. Хоць гэта не зусім выстава, а хутчэй прэзентацыя праекта. Саму выставу мы будзем паказваць у «ЦЭХу» вясной. Дарэчы, прыязджала французская куратарка і фатографка Франсуаза Юг’е, якая ладзіла экскурсію па сваёй экспазіцыі, і запрасіла Сашу паказаць выставу ў Парыжы. Вось гэта таксама важны момант «Месяца фатаграфіі ў Менску». Таксама выстаўляем Сяргея Лескеця з ягоным даследаваннем беларускіх аграгарадкоў. Для яго гэта вельмі важная тэма, ён жыве ў Маладзечне і здымае штодзённасць несталічнага горада знутры. Выстава Ганны Леванковай — гэта філасофскае разважанне пра смерць. На рэтраспектыўнай выставе нашага беларускага класіка Юрыя Васільева фатаграфіі прадстаўлена не так шмат, захацелася паказаць Юрыя Васільева не як фатографа. Ён стаяў ля вытокаў трох інстытуцый. У 1964 годзе, калі ствараўся фотаклуб «Мінск», шэсць разоў арганізоўвалі, калі я не памыляюся, велізарны фотафестываль аматарскай фотаграфікі, сюды з’язджаліся прадстаўнікі фотаклубаў з усяго Савецкага Саюза. Акрамя таго, 3 гады Васільеў вёў перадачу «Фотапанарама». Таму ў экспазіцыі я размясціў ягоныя манускрыпты, афішы, артэфакты інстытуцыйнай дзейнасці.

Таксама ў нас адкрываецца выстава Беларускай асацыяцыі фотажурналістаў, дзе 14 маладых фатографаў  працавалі з рознымі тэмамі. Яшчэ адна важная беларуская выстава адбываецца ў Паставах. Там ёсць фотаклуб «Фотас», дзе цягам доўгіх гадоў выкладаюць фатаграфію падлеткам, ладзяць для ўсёй рэспублікі конкурс. І нам выпаў вялікі гонар іх паказваць. З аднаго боку, гэта непрафесійная інтуітыўная фатаграфія. З іншага — своеасаблівы сацыяльны зрэз: што сёння цікавіць падлеткаў? Што яны фатаграфуюць?

А.Р.: То-бок вы прэзентуеце розны ўзровень майстэрства: ад Марціна Пара да падлетка з фотаклуба ў Паставах. Вам не здаецца, што гэта пазбаўляе фестываль аднаго вектара культурнай палітыкі? Робіць яго такім «усяедным»?

А.Л.: Паспрабую адказаць ад імя ўсёй каманды «Месяца фатаграфіі ў Менску». Асноўная наша задача палягае на тым, каб аб’яднаць усіх гульцоў культурнага поля, усе культурніцкія інстытуцыі Беларусі ў адным праекце, таму што гэта цяпер вельмі важна — акумуляваць розныя сілы: ад дзяржаўных музеяў да незалежных галерэй, арт-пляцовак і фотаклубаў. Гэта адзіны шанец у нашых умовах зладзіць праект такога кшталту. Трэба ствараць і ўмацоўваць сувязі з усімі амбасадамі, Інстытутам Гётэ ў Менску, Польскім інстытутам, прапаноўваць ім супрацоўніцтва, ідэі, і вось тады фестываль магчымы. Знайсці бюджэт, каб зрабіць 24 выставы, гэта проста няўяўная задача.

Праграма зыходзіць з канцэпцыі, што мы аб’яднаем у межах аднаго культурнага праекта як мага больш ідэй і ініцыятываў, што насамрэч унікальна, бо ў Беларусі больш няма такога праекта, дзе б незалежная галерэя «Ў» удзельнічала разам з дзяржаўным Цэнтрам сучасных мастацтваў — ніхто ніколі ў такія канфігурацыі не аб’ядноўваўся.

А.Р.: Але чаму? Такое супрацоўніцтва выглядае цалкам натуральна: галерэя, якая выстаўляе сучаснае мастацтва, і Цэнтр сучасных мастацтваў…

А.Л.: Так, толькі ў нашым кантэксце. Пакуль, на жаль, натуральным у нас выглядае існаванне паралельных дзяржаўных і незалежных інстытуцый, што звязана ў першую чаргу з рознымі грамадзянскімі пазіцыямі.

Круглы стол «Эканоміка фатаграфіі». Крыніца фота: старонка праекта на fb

А.Р.: Якая грамадзянская пазіцыя ў «Месяца фатаграфіі ў Менску»?

А.Л.: Напрыклад, мы вельмі хацелі паказаць Украіну. Так, у праграме ў музеі Петруся Броўкі прадстаўлены Артур Бондар з праектам пра ветэранаў. На маю думку, фатаграфічная дзейнасць Артура ёсць велізарным выключэннем для постсавецкай прасторы. Дарэчы, ён фатограф агенцтва «VII», а там, калі я не памыляюся, з Усходняй Еўропы толькі палякі.

А.Р.: А чаму не абралі ўкраінскіх «топавых» фатографаў?

А.Л.: З «Сінхрадогс» складана дамовіцца. Галоўная прычына — зразумела, бюджэт, якога ў нас няма. На пачатку мы з камандай складаем праграму фестывалю, а потым гэтую праграму часткамі прапануем партнёрам: немцаў — Інстытуту Гётэ ў Менску, палякаў — Польскаму, літоўцаў — Літоўскай амбасадзе і гэтак далей. Мы ідзем і кажам: «Глядзіце, у нас такі класны праект — 24 выставы, а можна з вашай дапамогай зрабіць яшчэ лепей». Яны, напрыклад, пагаджаюцца, але ўносяць і свае карэкціроўкі: «А можа, лепш вось гэтых?» І далей вы размаўляеце і дамаўляецеся. То-бок мы не можам навязаць — мы можам толькі прапанаваць.

А.Р.: Вы сказалі, што робіце праграму ўсёй камандай, але звычайна складаннем плану займаецца куратар альбо група куратараў.

А.Л.: Я добра разумею гэтую схему і цалкам згодны. Але для нас такая мадэль — калі бюджэт вядомы за паўгода, а то і за год да фестывалю, — пакуль раскоша. Мы сядзім і гаворым пра ўмоўныя 10 000 еўра максімум. Як тут можна параўноўваць? Мы гутарылі з Марцінам Пара, і ён даў вельмі каштоўную параду: «Спачатку зафіксуйце схему, а потым запрашайце куратараў». І ён мае рацыю. Адзін раз зладзіць вялікую выставу — гэта такая рамантычная гісторыя. Другі і трэці раз — гэта ўжо праца. Але мы сёлета вырашылі паўтарыць схему, каб дакладна ўсё зафіксаваць.

Што тычыцца ўдзелу ўсёй каманды, мы ўсе вучымся, ніхто з нас да гэтага нічога падобнага не рабіў. Кожны з нас прыносіць у праект штосьці сваё. Напрыклад, Вольга Рыбчынская і Ганна Самарская курыруюць самастойную выставу «FASHION IS MY PASSION! Модная індустрыя 70-х — 90-х гадоў: беларускі фармат». Але на наступны год у нас ужо ёсць дамоўленасць з замежным куратарам, які зробіць праграму ці, як мінімум, галоўную экспазіцыю.

А.Р.: Навошта запрашаць замежных куратараў? Вам не здаецца, што гэта правакуе шматлікія моманты, характэрныя для посткаланіяльнага дыскурсу?

А.Л.: У гэтым годзе, калі да нас прыехала куратарка з с/о Berlin Ан-Крысцін Бертран, яна толькі кантралявала развеску экспазіцыі, і для нас гэта быў вялікі досвед і шалёны стрэс, вельмі высокая планка. Гэта быў адзін з самых моцных выклікаў. Да цябе ўжо не ставяцца як да нейкага там рэгіянальнага афрыканскага мястэчка, маўляў, ну добра, вось мы прыехалі, а вы як хочаце, так і вешайце. А ўсталёўваюць самую высокую планку. У цябе не пытаюцца, колькі вы спалі, елі; і тое, што ты разам з жонкай і некалькімі сябрамі ўсе выходныя фарбаваў гэтыя сцены, бо няма сродкаў наняць рабочых, таксама нікога не турбуе. Ты пачынаеш разумець, што з табой размаўляюць на роўных. Чаго гэта каштуе? Нерваў. Мы лаяліся, потым я прасіў прабачэння.

Але гэтая планка — стварэнне арыенціраў. Бо ў нашай краіне няма інстытута куратарства, ён толькі зараджаецца, таму важна кагосьці прывозіць. Калі прыязджае заходні куратар, гэта вельмі моцна дапамагае.

А.Р.: Як вам удалося запрасіць Марціна Пара?

А.Л.: Год перамоваў, больш за сотню мэйлаў — і ён прыехаў. Мы бачыліся да гэтага ў Каўнасе. Я перамог там на партфоліа рэв’ю, а ў яго было адкрыццё выставы з Рымальдасам Вікшрайцісам. Так мы пазнаёміліся.

А.Р.: На якіх умовах ён пагадзіўся?

А.Л.: Усё па-даросламу, ён даслаў райдар.

А.Р.: І чаго хочуць такія тытаны?

А.Л.: Нічога асабліва: камфорт і максімум карысці за мінімальную колькасць часу. Ён прыязджае на адзін дзень, чытае лекцыю і з’язджае. Я хачу сказаць пра тое, што ўсё магчыма. Уявіце сабе: на тым тыдні, калі ён быў тут, у яго адкрывалася чатыры выставы ў Еўропе. І адна з іх у Пецярбургу. А ў нас акурат была выстава «Фотадэпартамента». Ён прыйшоў паглядзець гэтую выставу, і я запосціў фатаграфію з ім. А хлопцы з «Фотадэпартамента» кажуць: «Ды не, ну які Марцін Пар. Вось у яго выстава адкрываецца. І што, ён прыехаў у Менск?» То-бок ёсць нейкія рэчы, што зрушваюць ментальныя блокі.

Вось ты сядзіш і думаеш: «Менск… Сюды немагчыма прывезці Марціна Пара». І ўсе кажуць: «Немагчыма». А потым ты прывозіш. І ўсё.

А.Р.: Каго вы плануеце прывезці ў наступным годзе?

А.Л.: Яшчэ не ведаю. Нам вельмі важна прывезці Вольгу Свіблаву. Гэта такі чалавек-інстытуцыя. Але праграму на наступны год яшчэ не складалі: трэба завершыць сёлетнюю. Аднак хацелі б выставу Карцье-Брэсона паказаць.

Падчас аўтарскай экскурсіі Артура Бондара. Крыніца фота: старонка праекта на fb

А.Р.: Але ўсё ж такі, вяртаючыся да запрашэння заходніх куратараў, часцей за ўсё яны цалкам падпарадкоўваюць пад сябе працэс, а мастакі прапануюць тое, што чакаюць заходнія еўрапейцы ад постсавецкай краіны: чарнуху, бытавыя праблемы, у выпадку Беларусі яшчэ і сляды дыктатуры. Умоўна кажучы, такія «бамжы» Барыса Міхайлава.

А.Л.: У мяне таксама ёсць пытанні да гэтага праекта Міхайлава. Што тычыцца супрацы з замежнымі куратарамі, у мяне няма страху страціць сваю мастацкую незалежнасць. Два гады таму я зрабіў кнігу сумесна з нямецкім куратарам аб сучаснай беларускай фатаграфіі «BY NOW», якая выйшла ў нямецкім выдавецтве. Маціяс Хардэр, дырэктар музея Хельмута Ньютана ў Берліне, быў куратарам праекта. Калі ён прыехаў у Менск, мы прайшліся па ўсіх музеях і галерэях, каб максімальна поўна адабраць аўтараў, але гэта было няпроста, бо, як я казаў ужо, фатаграфіі там амаль што няма. Тады мы вырашылі аб’явіць конкурс, і 150 чалавек даслала свае фотапраекты. Я зрабіў першую праселекцыю, бо, зразумела, коцікаў і кветкі трэба прыбраць. А далей Маціяс выбіраў ужо сам, і маёй задачай было толькі паказаць куратару максімальны дыяпазон, далей працаваў ён сам.

І я думаю, наступным годам нам будзе важна злучыць беларускіх аўтараў і замежных куратараў, каб гэта не было такім беларускім даследаваннем, а атрымаўся годны прадукт, які потым можна паказваць за мяжой.

А.Р.: Які галоўны слоган «Месяца фатаграфіі ў Менску»?

А.Л.: Будзь рэалістам — мрой пра немагчымае.

А.Р.: То-бок галоўнай тэмы альбо вектара як такіх няма?

А.Л.: Пакуль не, але наступным годам мы паспрабуем гэта зрабіць. Аднак ва ўмовах адсутнасці бюджэту гэта не так проста. У нас ёсць чатыры напрамкі: беларускае сучаснае мастацтва і класіка, а таксама сучасная фатаграфія і класіка нашых суседзяў.

А.Р.: Хто курыраваў галоўную экспазіцыю?

А.Л.: Гэта сінтэз працы каманды і нашых партнёраў. Каманда — 20 чалавек. Калі я пачынаў распрацоўваць праект і сталі ўзнікаць пэўныя задачы, пачаў шукаць людзей. Большасць — былыя студэнты з ЕГУ, дзе я чытаю курсы сучаснай фатаграфіі і фотажурналістыкі. Ганна Самарская каардынавала праекты з боку Музея сучаснага мастацтва. Дырэктарка «ЦЭХа» Юля Дарашкевіч цалкам узяла на сябе прэмію «ПРАФОТА», заснаваную намі для беларускіх фатографаў. Потым у нас ёсць два піяршчыка — Ганна Карпенка і Антаніна Серакова, гэта людзі з бізнэсу, якія нам дапамагаюць. Ёсць шэраг людзей, якія пісалі тэксты і перакладалі, напрыклад Вольга Бубіч. Рэдактарамі каталога выступілі таксама мае былыя студэнты з ЕГУ — Аляксей Барысёнак і Вольга Сасноўская, яны цалкам распрацоўвалі канцэпцыю і замаўлялі тэксты. Мая правая рука — Насця Ранько, за сайт адказвалі Максім Сарычаў і Вольга Бычкова. З архітэктурай выставачнай прасторы нам дапамагалі архітэктары — два маладыя хлопцы з фірмы «Зробім Архітэкт». То-бок, як бачыце, каманда ў нас вялікая.

А.Р.: З якімі праблемамі вы сутыкнуліся падчас працы над фестывалем?

А.Л.: Самымі вялікімі праблемамі сталі адсутнасць бюджэту і досведу. Таму што прыходзіцца ўвесь час нанова адкрываць для сябе рэчы, якія да цябе ўжо былі адкрыты іншымі людзьмі ў іншых краінах.

А.Р.: Ці спрабавалі вы падаваць фестывальны праект на гранты?

А.Л.: У нас тут свая гісторыя. Ва ўрада грантаў няма. Я не разумею, навошта пісаць ім ліст, маўляў, дайце грошай, і як мы будзем далей будаваць адносіны з нашым Міністэрствам культуры, напрыклад.

Любы спонсар, якія вылучае сродкі, зыходзячы са сваіх перакананняў, прыносіць сваё бачанне фестывалю, але ж відавочна, што з Міністэрствам культуры ў нас абсалютна рознае бачанне і разуменне мастацтва.

Каманда «Месяца фатаграфіі ў Менску». Крыніца фота: старонка праекта на fb

А.Р.: Як уплываюць палітычныя працэсы на «Месяцы фатаграфіі ў Менску»? У вас даволі шмат сацыяльна-арыентаваных вострых праектаў, ён распачаўся ў адзін час з перадвыбарнай кампаніяй, потым выбары… Гэта павінна было адбіцца хоць бы на ўзроўні дэфіцыту ўвагі СМІ.

А.Л.: Так, на адкрыцці сапраўды не было СМІ. Але гэта звязана не з тэматыкай фестывалю, а з тым, што праходзіла ўсебеларуская мальба, і ўсе СМІ былі там. Што тычыцца ўвогуле ўплыву палітычнага поля, буду казаць за сябе. З аднаго боку, у мяне ёсць, вядома, самацэнзура, гэта самае страшнае і самае складанае, тое, ад чаго трэба пазбавіцца. З другога — мне здаецца, што ўсё ж такі ёсць нейкае адчуванне таго, што ты можаш, а што не. З трэцяга — мы ўвесь час трошкі хуліганім, як з Украінай сёлета, напрыклад: мы не хадзілі і не пыталі нікога, ці можна паказаць выставу пра Украіну. То-бок гэта такая камунікацыя з самім сабой, крыху на мяжы.

А.Р.: Вы не адчуваеце на сабе ціску дзяржавы?

А.Л.: Я ўжо казаў праз самацэнзуру. Тым не менш у мінулым годзе, напрыклад, фіналістамі прэміі ў межах «Месяца фатаграфіі ў Менску» былі два праекты: «598 скрадзеных дзён» Максіма Сарычава пра палітвязняў — маладых хлопцаў, якіх арыштоўвалі перад Чэмпіянатам свету, — і «ЕўраМайдан» Аляксандра Васюковіча.

А.Р.: Дык што ж такое сучасная фатаграфія ў Беларусі?

А.Л.: Я праўда не разумею, як адказаць на гэтае пытанне. Я б сказаў, што беларуская фатаграфія развіваецца, маладыя аўтары ездзяць на партфоліа-рэв’ю, паказваюць свае праекты, публікуюцца, то-бок ствараецца вялікая база новых імёнаў, якія з’яўляюцца нягледзячы на тое, што адбываецца ў краіне. З’яўляюцца самі па сабе, дзякуючы інтэрнэту, паездкам, дзякуючы інвестыцыям у саміх сябе. Я б таксама сказаў, што беларуская фатаграфія розная — ад ручнога друку дагератыпаў да лічбавых фантастычных калажаў. Зразумела, што ў гэтым дыяпазоне за нейкія напрамкі адказваюць па пары чалавек, але, тым не менш, гэтыя людзі ёсць і яны займаюцца даследаваннем пэўных тэм. З іншага боку, на жаль, у нас не ствараюцца фотакнігі, няма самвыдату, фотабукаў. Гэта наступная прыступка, на якую было б добра перайсці. І трэцяе: беларуская сучасная фатаграфія знаходзіцца ў вельмі камфортных умовах адсутнасці канкурэнцыі: можна 3-5 гадоў працаваць над адной тэмай, можна за 10 гадоў так і не зрабіць кніжку. Бо інфармацыйнае поле тут трохі ізаляванае.

А.Р.: Не магу не спытаць: што вы думаеце пра ўкраінскую фатаграфію?

А.Л.: Трэба было б падрыхтавацца, вядома, перш чым адказваць. Але мне падаецца, што працэс ідзе: прызы атрымліваюцца, людзі ездзяць, у вас ужо ёсць інфраструктура. Толькі засталося зрабіць сапраўдны фотафестываль.

Гутарыла Арына Радзівонава.

Падрабязней пра праграму «Месяца фатаграфіі ў Менску» можна прачытаць ТУТ.

На вокладцы: Івета Вайводэ. «Без назвы», з серыі «Недзе на сцежцы, што знікае», 2012—2013. Крыніца: mfm.by

Крыніца фота: старонка праекта на fb.

Меркаванні аўтараў не заўсёды супадаюць з пазіцыяй рэдакцыі. Калі вы заўважылі памылкі, калі ласка, пішыце нам.