«TEATR, KTÓRY NIE OPUŚCIŁ HISTORII»
Absurd, ironia i groteska — stylistyki połączone z patetycznością, wyznaniem i elementami psychoterapii czy autobiografii — dają piorunujące wrażenia. A jeśli aktor i teatr są mistrzami tych gatunków, a raczej ich połączenia — mówimy o dziełach, w których sztuka bardzo rzadko robi coś społecznie złego…
TEATR NARODOWY. NARÓD JAKO TEATR
To już ponad dwieście lat, odkąd pytanie o teatr narodowy — jego kształt i cele — dźwięczy w polskiej myśli i praktyce teatralnej. Czym jest — a dokładniej (i częściej): czym powinien być teatr narodowy — to przedmiot licznych dyskusji, w których owo pojęcie pojawia się najczęściej jako projekt, z tych czy innych względów nierealizowany […]
REDUTA. JULIUSZ OSTERWA KU TEATROWI SPOŁECZNEMU
W lipcu 1915 roku Osterwa wraz z żoną i córeczką Elżunią — jako poddany austriacki — ewakuowany jest z Warszawy w głąb Rosji, do nadwołżańskiej Samary. Ma wówczas trzydzieści lat i tak mocną pozycję w świecie teatralnym, że tuż przed przymusowym wyjazdem — mówi się o nim jako o nowym dyrektorze najlepszej polskiej sceny — Teatru Rozmaitości […]
EUROPA ŚRODKA W KLISZACH PAMIĘCI TADEUSZA KANTORA
Tadeusz Kantor należy do grona nie tak znów licznych polskich twórców, którzy w sposób istotny kształtowali światową sztukę w drugiej połowie dwudziestego wieku. Równocześnie w uprawianej przez siebie twórczości, zarówno teatralnej jak i pozateatralnej, wykorzystywał on — między innymi — wątki będące częścią środkowoeuropejskiego dziedzictwa kulturowego. Szczególnie Teatr Śmierci był przestrzenią spotkania i dialogu różnorodnych tradycji oraz pamięci historycznych doświadczeń, które w minionym stuleciu […]
JERZY GROTOWSKI. OCALENIE PRZEZ SZTUKĘ
Jerzy Grotowski był przede wszystkim praktykiem — praktykował w dziedzinie, którą sam definiował jako performing arts: nie tylko w znaczeniu sztuk scenicznych czy szerzej widowiskowych, ale w ogóle sztuk wykonawczych, opartych na czynieniu, dokonywaniu, spełnianiu czegoś. Jego podejście do działania — oryginalna odmiana akcjonizmu — było skrajnie rygorystyczne, rytualistyczne; liczył się dla niego tylko ten typ skuteczności, który wynika z gestów, czynów, dzieł, a nie […]
ANTROPOLODZY TEATRU NA MADAGASKAR!
Jest piątek wieczór. Drugi piątek września 2015. Maleńka wyspa Sainte Marie za Madagaskarem. Mężczyźni ze wsi Ambatoroa zaganiają byki zebu na polanę. Ma się tu rozegrać akt pierwszy święta Tsaboraha. Dwa najbardziej agresywne zwierzęta zostaną wybrane na krwawą ofiarę. Wiele osób odradzało mi udział w tym zdarzeniu […].
(R)EWOLUCJE TEATRALNE. Z HISTORII POLSKIEGO TEATRU ALTERNATYWNEGO (1956-2015) [1]
Polski teatr alternatywny [2] jest wspólnotą ludzi i wartości, twórców i widzów, dzielących podobną społeczną i estetyczną wrażliwość. To o nim zwykliśmy myśleć, pisać i dyskutować w kontekście rewolucji społecznej i estetycznej, jaka dokonywała się w Polsce na przestrzeni ostatnich sześciu dziesięcioleci z kulminacją w latach 70. XX wieku. Teza o rewolucyjności teatru alternatywnego wiąże się z szerszym zagadnieniem, a mianowicie ze społeczno-kulturową funkcją tego teatru. Ta zaś jest dobrze widoczna z dwóch uzupełniających […]
KONTRKULTURA ROBIONA TEATREM. TEATR ÓSMEGO DNIA
Wyobraźmy sobie przepaść kulturową jaka dzieliła młodych ludzi po obu stronach żelaznej kurtyny, czy jak kto woli muru berlińskiego. Były to czasy zimnej wojny, wyścigu zbrojeń. Supermocarstwa wymyślały coraz doskonalsze technologie do zabijania. Jak to oddziaływało na psyche ludzi tamtych czasów? Na Zachodzie psychoterapeuci zaczynali mieć pełne gabinety klientów z problemami a po drugiej stronie muru — co wieczór pękały flaszki wódki. Taka też była moda, taki styl życia […]
AKADEMIA RUCHU: WIĘCEJ NIŻ PERFORMANS, INACZEJ NIŻ TEATR. PIERWSZY POLSKI TEATR ULICZNY
W 2000 Teatr Akademia Ruchu uczestniczył w Międzynarodowym Festiwalu Artystycznym «Mińska Wiosna» 2000. Podobnie jak wiele innych grup teatralnych z zagranicy, przyjechali na Białoruś za przysłowiowe «diety», bez honorarium, bo chcieli. Był to akt solidarności z tutejszymi artystami […]
TEATR PUBLICZNY. KONFLIKT I KONSENS
Na środkowym Manhattanie, cztery przecznice od Museum of Modern Art w budynku niewyróżniającym się niczym szczególnym — prócz dużej witryny galerii sprzedającej prace pewnej artystki specjalizującej się w dekoracyjnych motywach kwiatowych — znajduje się niepozorne wejście opatrzone szyldem «The New York Gallery Building» […]
«POEMAT OTWARTY» I DRAMATURGIA OTWARTA
W kwietniu 1969 roku rozmawiałam z Konstantym Puzyną o dramacie. Rozmowa toczyła się «Wokół dramaturgii otwartej» (i pod tym tytułem została opublikowana w «Dialogu»). Kiedy zwróciliście się do mnie — w lutym 1975 — z propozycją napisania «słów kilku na temat nowej jakości estetycznej pojawiającej się w wyniku zderzenia liryki i dramatu» sięgnąłem do tamtej rozmowy. Przypominacie sobie zapewne szkic Juliusza Kleinera («Istota utworu dramatycznego»)… Uczony w swej wypowiedzi stwierdza, […]
WIERSZY MOICH ZNACZENIE LEDWIE PRZECZUTE
Moje doświadczenie współpracy z teatrem studenckim, mam na myśli «Jednym tchem» — przedstawienie Teatru Ósmego Dnia oparte na tekstach moich wierszy, jest chyba pod jedynym względem niebanalne. Pod tym mianowicie, że współpracy właściwie nie było. To znaczy, współpracowałem z Ósmym Dniem dawniej, jeszcze za czasów studiów, jako kierownik literacki tego teatru. Ale w momencie, gdy reżyser Lech Raczak powiedział: «A może byś nam podrzucił tym […]
ŚWIĘTE KŁAMSTWO. TEATR DOKUMENTALNY W TEATRZE ÓSMEGO DNIA. NOTATKI Z ROZMOWY
Dla mnie nie jest rzeczą oczywistą, co jest teatrem dokumentalnym, a co nim nie jest. Wciąż stawiam sobie to pytanie. Jest bardzo wiele form i rodzajów teatru dokumentalnego i spodziewam się, że badacze tego zjawiska dokonują już głębokich analiz i tworzą typologie. W doświadczeniu Teatru Ósmego Dnia bezpośrednie odniesienia do rzeczywistości obecne były od zawsze. Poczucie, że wszystko, co robimy w teatrze jest inspirowane przez rzeczywistość, było dla mnie […]
HEROIZM MAŁYCH UCZYNKÓW
Co związało Komunę Otwock z Akademią Ruchu — poza wspólnymi scenicznymi i pozascenicznymi doświadczeniami z ostatnich kilkunastu lat, przyjaźnią czy sentymentem do paru zbieżnych elementarnych wartości? Czy podobnie myśleliśmy o funkcji sztuki w przestrzeni doświadczenia zbiorowego? Czy podobnie wierzyliśmy, że sztuka może mieć nie tylko sens, ale i skutek? Że może coś zmienić — coś konkretnego? […]
TEATR NA WSPÓŁCZESNYCH BARYKADACH
Kiedy w 1988 roku powstawał Teatr Biuro Podróży, Polska po raz kolejny stawała się barykadą, która zapoczątkować miała nową epokę. My — twórcy teatru to pokolenie stojące jedną nogą w rzeczywistości komunistycznej, drugą w nowej Polsce, która wtedy otwierała się na Europę, na świat. Po latach klaustrofobii i zamknięcia w ponurych granicach reżimu, prawdopodobnie tym otwarciem, podświadomie, zachłysnęliśmy się najbardziej […]
POLSKA: TRZY TEATRY
To zabrzmi bardzo prostolinijnie i naiwnie ale chciałbym roboczo określić na początku, co rozumiem przez teatr. Teatr to miejsce, które reaguje najmocniej i najbardziej żywo na otaczający świat. To przestrzeń zawężona do kilkudziesięciu metrów, w której następuje kondensacja, kompresja i konstatacja tego, co leniwie lub gwałtownie snuje się na zewnątrz albo wewnątrz nas. Widz ma pewność, że dzieje się to na jego oczach, że nie może tego zatrzymać żadnym pilotem, zmienić czy zaprzeczyć. […]
ZAWSZE STAWAĆ PO STRONIE SKRZYWDZONYCH. NOTATKI Z ROZMOWY
Spotkanie z teatrem alternatywnym było bardzo ważnym czasem w moim życiu, może najważniejszym. Nie wiem czy z tego spotkania powinienem się cieszyć, czy go żałować. Teatr tzw. instytucjonalny oglądałem od zawsze. Jako dziecko chodziłem do Guliwera i do Lalki, a potem na przedstawienia dla dorosłych do warszawskich teatrów. Chodziliśmy, jak przystało, całą rodziną, regularnie, na karty abonamentowe. Długo nie zdawałem sobie sprawy z istnienia teatru alternatywnego. Dopiero, kiedy […]
